Έτσι, είχαν διαμορφωθεί οι τέσσερις πρώτοι και βασικοί τρόποι άδειν: Δώριος, Λύδιος, Φρύγιος και Μιξολύδιος. Συναφείς αυτών των τεσσάρων βασικών τρόπων ήσαν άλλοι τέσσερις με πρατασσόμενη σε αυτούς την πρόθεση «υπό», δηλαδή: Υποδώριος, Υπολύδιος, Υποφρύγιος και Υπομιξολύδιος. Οι τέσσερις δεύτεροι έχουν πολλά κοινά σημεία με τους πρώτους, γι’ αυτό και ονοματολογικώς διακρίνονται μόνον με την πρόθεση «υπό». Όπως, δηλαδή, χαρακτηρίζεται το συναφές προς το λευκό, υπόλευκο, προς το πικρό, υπόπικρο, έτσι και συναφής του Δωρίου τρόπου είναι ο Υποδώριος, του Λυδίου ο Υπολύδιος κ.ο.κ. Κάποιοι είχαν επιχειρήσει τη διάσπαση αυτών των οκτώ τρόπων σε Υπερδώριο, Υπερλύδιο, Υπεριάστιο κ.α. Όμως, επικράτησαν, καθιερώθηκαν και διαιωνίστηκαν, φθάνοντας μέχρι των ημερών μας μόνον οι οκτώ τρόποι.

Ως δημιουργοί των οκτώ τρόπων άδειν, αναφέρονται οι εξής:

• Δώριος τρόπος. Ως δημιουργός του φέρεται «ο εκ Θράκης Θάμυρις». Επίσης, πληροφορούμαστε: «Θάμυρις, μυθικός αοιδός από τη Θράκη … γιος του Φιλάμωνα και της νύμφης Αγριόπης… έζησε στην αυλή του Εύρυτου … στον Θάμυρι αποδιδόταν η ανακάλυψη της δωρικής αρμονίας».
• Λύδιος τρόπος. Ως εφευρέτες του αναφέρονται πολλοί. Ο Χρύσανθος αναφέρει τον Αμφίωνα, τον Όλυμπο και τον Τόρυβο. Ο Σόλων Μιχαηλίδης αναφέρει τον Όλυμπο και τον Τόρυβο. «… κατά τον Διονύσιο Ίαμβο, ο Τόρυβος ανακάλυψε τη λυδική αρμονία, που το Πίνδαρος απέδιδε στον Άνθιππο». Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι μάλλον ο Τόρυβος είναι ο εφευρέτης του Λυδίου τρόπου.
• Φρύγιος τρόπος. Ο Πλούταρχος (περί μουσικής 1132 F 5), αναφέρει ως δημιουργό του Φρυγίου τρόπου τον Ύαγνι από τη Φρυγία «και μετά από αυτόν ο γιος του Μαρσύας και ύστερα ο Όλυμπος».
• Μιξολύδιος τρόπος. Τον Μιξολύδιο τρόπο εφεύρε η μεγάλη ποιήτρια και μουσικός της αρχαιότητας, η Σαπφώ η Λεσβία (630 – 570 π.Χ.). Από τον Αριστόξενο πληροφορούμαστε ότι: «Σαπφώ πρώτη εύρασθαι την μιξολυδιστί».
• Υποδώριος τρόπος. Η εφεύρεση του Υποδωρίου τρόπου αποδίδεται στον Ξενόκριτο τον Λοκρό (7^ος π.Χ. αι.). Πληροφορούμαστε ακόμα ότι: «Αυτή η αρμονία ήταν γνωστή ως αιολία (ή αιολιστί), αλλά μετά την εποχή του Αριστόξενου, ο όρος υποδώριος χρησιμοποιήθηκε γενικά».
• Υπολύδιος τρόπος. Τον Υπολύδιο τρόπο τον επινόησε ο «ποιητής Πολύμνηστος (7^ος – 6^ος π.Χ. αι.) από την Κολοφώνα της Ιωνίας. Αρχικώς μάλιστα λεγόταν Ιωνική αρμονία, ενώ αργότερα καθιερώθηκε ως υπολυδιστί».
• Υποφρύγιος τρόπος. Εφευρέτης αυτού του τρόπου ήταν ο Πύθερμος (6^ος π.Χ. αι.) από την Τέω της Ιωνίας. «Αρχικώς ο Υποφρύγιος τρόπος ήταν γνωστός ως Ιαστί αρμονία ή χαλαρά Ιωνική. Ο όρος Υποφρύγιος καθιερώθηκε αργότερα από τον Αριστόξενο».
• Υπομιξολύδιος τρόπος. Εφευρέτης του Υπομιξολυδίου τρόπου θεωρείται ο Αγήνωρ ο Μυτιληναίος (4^ος π.Χ. αι.), όμως αυτό δεν είναι απολύτως βέβαιο.

Είναι ιστορικώς αποδεδειγμένο ότι και στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία κυριαρχούσε η μόνη γνωστή τότε αρχαιοελληνική μουσική. Αυτό αποδεικνύεται από τα εξής αδιάψευστα στοιχεία: «ο ύπατος Μάνλιος Καπιτωλίνος (250 π.Χ.) ίνα εορτάση επισήμως τας κατά των Γαλατών νίκας αυτού, προσεκάλεσε εξ Ελλάδος τους επιφανεστέρους μουσικούς … Επί της βασιλείας Αυγούστου (64 π.Χ.), η Ρώμη ενθέρμως επροστάτευσε την ελληνικήν μουσικήν. Ο Τιβέριος (42 π.Χ. 37 μ.Χ.), μετά ιδιαιτέρας επιμελείας ενησχολείτο περί την ελληνικήν μουσικήν».

Όμως, η – ουσιαστικά – διαίρεση της αχανούς Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε Ανατολική και Δυτική κατά το 324 μ.Χ. από τον Μ. Κωνσταντίνο και η μετονομασία του αρχαιοελληνικού Βυζαντίου σε Νέα Ρώμη, που καθιερώθηκε – πλέον – ως πρωτεύουσα της Ανατολικής αυτοκρατορίας, έριξε και το σπέρμα της μεγάλης διχόνοιας μεταξύ Δυτικών και Ανατολικών. Η δε ραγδαία εξέλιξη της νέας πρωτεύουσας και η ολοένα προοδευτική επικράτηση του ελληνικού πολιτισμού, εξερέθιζε και εξόργιζε τους Δυτικούς και κυρίως τους θρησκευτικούς ηγέτες τους. Έτσι, άρχισαν να αποστασιοποιούνται από τα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού, που είχαν ενστερνιστεί. Εκ των πρώτων ελληνικών στοιχείων, που άρχισαν να αλλοιώνουν ήταν και η μουσική. Αρχικώς άλλαξαν την ορολογία της, για να αποφεύγονται οι εθνικοί των Ελλήνων μουσικοί όροι. Μετονόμασαν, λοιπόν, τους οκτώ ελληνικούς μουσικούς τρόπους σε ήχους. Την μετονομασία αυτή πραγματοποίησε ο επίσκοπος Μεδιολάνων (Μιλάνου), Αμβρόσιος (340 – 397 μ.Χ.), παίρνοντας κατά σειρά τα τακτικά αριθμητικά ως εξής: Δώριος τρόπος = Πρώτος ήχος, Λύδιος = Δεύτερος ήχος, Φρύγιος = Τρίτος ήχος και Μιξολύδιος = Τέταρτος ήχος. Αργότερα και κατά το πρώτο τέταρτο του 6^ου μ.Χ. αι., ο πάπας της Ρώμης, Γρηγόριος ο Διάλογος (535 μ.Χ.) μετονόμασε και τους συναφείς προς τους τέσσερις βασικούς τρόπους σε ήχους, προτάσσοντάς τους τον όρο πλάγιος, ως εξής: Υποδώριος τρόπος = Πλάγιος του πρώτου ήχος, Υπολύδιος = Πλάγιος του Δευτέρου, Υποφρύγιος = Πλάγιος του Τρίτου ή Βαρύς (ως βασιζόμενος στον χαμηλότερο φθόγγο εξ όλων των ήχων) και Υπομιξολύδιος = Πλάγιος του Τετάρτου ήχος.

Αυτές οι μετονομασίες των αρχαιοελληνικών μουσικών τρόπων -περιέργως πως- πέρασαν και καθιερώθηκαν και στο Ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας και έτσι χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα. Κατά τα άλλα, οι Δυτικοί χρησιμοποιούσαν την ελληνική μουσική μέχρι τον 11^ο μ.Χ. αι., όταν πρώτος ο μοναχός της Φλάντρας, ο Ούκμπαλντ επιχείρησε να διαμορφώσει δυτικότροπο μουσικό σύστημα. Το έργο του ολοκλήρωσε αργότερα ο Βενεδικτίνος μοναχός, ο Γουΐδος του Αρέτζο.

Βιβλιογραφία:

• Χρυσάνθου, «θεωρητικόν Μέγα της Μουσικής», Τεργέστη 1832.
• Παπαδοπούλου Γ. «Επισκόπησις της Βυζ. Εκκλ. Μουσικής», Αθήνα 1904.
• Μιχαηλίδου Σολ. «Εγκυκλοπαίδεια της Αρχαίας Ελλ. Μουσικής», Αθήνα 1989.

• ακολουθήστε το aixmi-news.gr στο Facebook για να μαθαίνετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις