Η εκδήλωση είχε ως συντονιστή τον Χρήστο Τσιλιγιάννη και ομιλητές τους Χαρά Παπαδάτου - αρχιτέκτονα - χωροτάκτη, Λάμπρο Κοσμά - ψυχολόγο, Πανταζή Κηρολίβανο - πολιτικό μηχανικό, Παναγιώτη Κονιδάρη - φαρμακοποιό - συγγραφέα, και Νίκο Σταματέλο – επιχειρηματία της ιστιοπλοίας.
Στο εισαγωγικό του πλαίσιο, ο Χρήστος Τσιλιγιάννης τόνισε ότι η Λευκάδα βιώνει τα τελευταία χρόνια μια έντονη αναπτυξιακή πίεση, με τον τουρισμό να αποτελεί βασικό οικονομικό μοχλό αλλά ταυτόχρονα να δημιουργεί σοβαρές ανισορροπίες. Υπογράμμισε ότι η οικονομική άνθηση της θερινής περιόδου δεν κατανέμεται ισόρροπα μέσα στο έτος, ούτε σε όλους τους τομείς της τοπικής κοινωνίας, ενώ επισήμανε πως η συζήτηση για τη φέρουσα ικανότητα του τόπου δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στους επισκέπτες, αλλά οφείλει να ξεκινά από την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Παράλληλα, έθεσε ως κεντρικό ζητούμενο τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και της πολιτιστικής ταυτότητας του νησιού, επισημαίνοντας την ανάγκη για ουσιαστικό διάλογο, τεκμηρίωση και σχεδιασμό που να υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Περιληπτικά οι εισηγήσεις κινήθηκαν ως εξής:
Χ. Παπαδάτου: «Ο τουρισμός, οπως λειτουργεί, δεν είναι “βαριά βιομηχανία”»
Η κ. Παπαδάτου έβαλε το πλαίσιο με οικονομικούς και χωροταξικούς όρους. Αμφισβήτησε το αφήγημα της «βαριάς βιομηχανίας», υποστηρίζοντας ότι χωρίς ισχυ- ρούς παραγωγικούς τομείς (πρωτογενή – δευτερογενή) η χώρα αναγκάζεται να δανείζεται για υποδομές που χρειάζονται οι τουριστικές δραστηριότητες. Ανέδειξε επίσης το παράδοξο των εισαγωγών ακόμη και βασικών αγαθών, που μετατρέπει μεγάλο μέρος της τουριστικής ζήτησης σε εκροή συναλλάγματος.
Στο σκέλος της χωροταξίας τόνισε ότι η συζήτηση πρέπει να στηριχθεί σε ποσοτικούς δείκτες: υδροδότηση, ηλεκτρικό δίκτυο, κυκλοφορία, στάθμευση, αποχέτευση, αλλά και κοινωνικές επιπτώσεις. Έδωσε ως παράδειγμα την ανισορροπία μόνιμου πληθυσμού και θερινής έκρηξης επισκεπτών και προειδοποίησε ότι χωρίς σχέδιο ο τόπος κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο την ποιότητα ζωής αλλά και τον έλεγχο πάνω στο μέλλον του.
Λ. Κοσμάς: «Ο υπερτουρισμός είναι ψυχολογική δοκιμασία, όχι μόνο νούμερα»
Ο ψυχολόγος Λάμπρος Κοσμάς πρόσθεσε τη διάσταση που συνήθως λείπει από τις «τεχνικές» συζητήσεις: την ψυχική υγεία και την ταυτότητα. μίλησε για απώλεια οικειότητας, για άγχος που παράγεται από τις αμέτρητες «μικρές οχλήσεις» (καθυστερήσεις, θόρυβος, αβεβαιότητα μετακίνησης), και για ένα συλλογικό μοτίβο έντασης το καλοκαίρι και «ξεφουσκώματος» τον χειμώνα.
Στάθηκε ιδιαίτερα στους νέους, ειδικά στην ορεινή και νότια Λευκάδα, όπου κατά την τοποθέτησή του οι διέξοδοι είναι περιορισμένες. Πρότεινε ενεργή συμμετοχή των νέων σε τοπικές διαδικασίες και συμβούλια, ενίσχυση αθλητικών και πολιτιστικών δομών και έναν σχεδιασμό που να μην αντιμετωπίζει την κοινωνία ως «παράπλευρη απώλεια» της τουριστικής μηχανής.
Π. Κηρολίβανος: Αεροφωτογραφίες, «γηπεδοποίηση» και υπερδόμηση
Ο πολιτικός μηχανικός Πανταζής Κηρολίβανος περιέγραψε μια «ζοφερή πραγματικότητα» αλλοίωσης του νησιού, παραθέτοντας αντιπαραβολές από Google Earth σε διάφορες περιοχές. Έθεσε ερωτήματα για δρόμους που ανοίγονται χωρίς σαφή σκοπό, για δόμηση σε ευαίσθητα και ασταθή εδάφη, για υποσκαφές που «ξεχειλώνουν» πρακτικά, για την αδυναμία ελέγχου και για τη συσσώρευση καταγγελιών στην ΥΔΟμ.
Το βασικό του επιχείρημα ήταν ότι η οικοδομή και ο τουρισμός κινούνται μαζί, όμως χωρίς σχεδιασμό παράγουν ακριβές επενδύσεις «κρεμασμένες» από πρόχειρες υποδομές. Πρότεινε ολοκλήρωση χωροταξικού σχεδιασμού ως προϋπόθεση, επιτάχυνση πράξεων εφαρμογής και ενεργοποίηση ουσιαστικών ελέγχων ώστε να περιοριστεί η αυθαιρεσία και να προστατευθούν οι κοινόχρηστοι χώροι.
Π. Κονιδάρης: Το Μεγανήσι ως προειδοποίηση
Ο Παναγιώτης Κονιδάρης έφερε στη Λευκάδα το «μικρό εργαστήριο» του Μεγανησίου. Περιέγραψε τη μετάβαση από έναν ήπιο, παράκτιο τουρισμό σε έντονη οικοδομική πίεση, αλλαγή χρήσεων γης και πώληση μεγάλων εκτάσεων σε ξένα κεφάλαια. μίλησε για συρρίκνωση παραδοσιακών δραστηριοτήτων, αύξηση αποβλήτων και κατανάλωσης νερού, ιδιωτικοποίηση χώρου και μια κοινωνία που μετατρέπεται από ιδιοκτήτη του τόπου σε εποχικό υπάλληλο της τουριστικής αγοράς.
Επέμεινε ότι η ευθύνη είναι τριπλή: κράτος (fast track, έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού / ελέγχου), αυτοδιοίκηση (έλλειψη θάρρους και γνώσης να «πατήσει φρένο») και κοινωνία (εύκολο κέρδος χωρίς μέτρηση της φάκας). Πρότεινε αειφορικό μοντέλο με το τρίπτυχο πολιτισμός – περιβάλλον – τουρισμός, με διάχυση του παραγόμενου πλούτου και συλλογική διεκδίκηση.
Ν. Σταματέλος: Ιστιοπλοΐα, πολιτιστικό κεφάλαιο και «τουριστικοποίηση»
της θάλασσας
Ο Νίκος Σταματέλος συνέδεσε δύο πεδία: την ιστιοπλοΐα και τις τέχνες. Περιέγραψε μια παλαιότερη εποχή όπου οι ιστιοπλόοι- ταξιδευτές έρχονταν σε επαφή με τον τόπο, την κουζίνα, τη ναυτική παιδεία και τον πολιτιστικό πλούτο της Λευκάδας. Αντιπαρέβαλε τη σημερινή εικόνα μαζικοποίησης με θόρυβο, ρύπανση, υπερσυγκέντρωση σκαφών / προβλητών, κυκλοφοριακή επιβάρυνση και πίεση στον χρόνο των εργαζομένων, που συχνά οδηγεί σε συρρίκνωση καλλιτεχνικών ομάδων.
Οι προτάσεις του κινήθηκαν σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις: περιορισμός στόλων/εταιρειών ναυλώσεων με κριτήρια κλίμακας, δημόσιες υποδομές με ανταποδοτικότητα προς τους κατοίκους, έσοδα από τέλη ελλιμενισμού που επιστρέφουν σε έργα και πολιτισμό, στήριξη ομίλων ιστιοπλοΐας, σταθερή ενίσχυση καλλιτεχνικών φορέων.
Οι ερωτήσεις: εργασιακές σχέσεις, ανισότητα, χωροταξικά σενάρια, Βλυχό
Στο τελευταίο μέρος τέθηκαν κρίσιμα ζητήματα:
• η δυσκολία μετρήσεων όταν τα σχέδια μένουν ανεφάρμοστα και οι υποδομές δεν ακολουθούν,
- οι εργασιακές συνθήκες (πολύωρη ερ- γασία στον τουρισμό γενικότερα),
• η κοινωνική δικαιοσύνη στην κατανομή του πλούτου (αύξηση ΑΕΠ/απασχόλησης αλλά στάσιμο ή χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα), - το Ειδικό Πολεοδομικό/χωροταξικό σχέδιο και οι ενστάσεις για τον τρόπο
διαβούλευσης,
• η ανησυχία για παρεμβάσεις σε πε- ριοχές με ιδιαίτερη αξία, όπως το Βλυχό.
Παράλληλα, ακούστηκε και η αντίθετη οπτική από επιχειρηματία που τόνισε τη σημασία του τουρισμού ως κύριας πηγής εισοδήματος και ζήτησε ρεαλιστικές εναλλακτικές πηγές πλούτου και ακριβή στοιχεία. η απάντηση από το πάνελ κινήθηκε στη λογική ότι ο στόχος δεν είναι η “καταδίκη” του τουρισμού, αλλά η αποφυγή της μονοκαλλιέργειας και η ενίσχυση πρωτογενούς/μεταποίησης ώστε η οικονομία να μη μένει εκτεθειμένη σε κάθε κρίση.
Από τη διάγνωση στην πράξη
Η βραδιά έκλεισε με κάλεσμα να συνεχιστεί η συζήτηση με εξειδίκευση θεμάτων, ώστε να περάσει από τη διάγνωση σε συγκεκριμένα εργαλεία, δείκτες και πολιτικές. το κεντρικό μήνυμα που έμεινε στην αίθουσα: η Λευκάδα πρέπει να αποφασίσει τα όριά της πριν τα αποφασίσουν άλλοι γι’ αυτήν.
