Για να είναι πραγματικός και πλήρης ο συγκλονισμός των Κοινωνούντων πιστών, καθόρισε η Εκκλησία μας τρόπους απόλυτης επιτυχίας. Είναι οι αυτοί που αφορούν τους ίδιους τους πιστούς, αλλά και άλλοι, που αφορούν τους παράγοντες της όλης τελετουργίας κατά τη θεία Λειτουργία, Ιεροψάλτες και Λειτουργούς. Με ιδιαίτερη σημείωση θα παρουσιάσουμε στη συνέχεια τους τρόπους αυτούς, για τον καθένα παράγοντα.
α. Ο πρώτος τρόπος απαιτεί την κατάλληλη προετοιμασία των πιστών για τη μεταλαβιά μας. Η προετοιμασία αυτή, αποτελείται από δύο στάδια. Το πρώτο είναι μια ειλικρινής δική μας αυτοκριτική προς επισήμανση των λαθών και παρεκτροπών μας. Τα συγκεντρώνουμε όλα και σπεύδουμε, με δεύτερο στάδιο, στο καθαριστήριο των ψυχών μας. Είναι ο σταθερός και κατάλληλος Πνευματικός μας, όπου και αποθέτουμε όσα μαζέψαμε με την αυτοκριτική μας. Εκείνος, γνωρίζει και μας καθαρίζει από ένοχες αμαρτίες μας. Είναι ετούτος, απαράβατος όρος προετοιμασίας. Πρέπει να γνωρίζουμε όμως, ότι τούτο το επισήμανε, καθαρά και με έμφαση ο Απόστολος Παύλος. Παράγγειλε: «δοκιμαζέτω δε άνθρωπος εαυτόν, και ούτω εκ του άρτου εσθιέτω και εκ του ποτηρίου πινέτω· ο γάρ εσθίων και πίνων αναξίως κρίμα εαυτώ εσθίει και πίνει, μη διακρίνων το σώμα του Κυρίου», (Α΄ Κορ. ια΄ 28-29).Μετά από αυτήν την προετοιμασία πορευόμαστε προς το αυθαρτοπάροχο Ποτήριον της ζωής, όπως οι πρώτοι πιστοί της αρχεγόνου Εκκλησίας, ως «αεί δε χαίροντες». Έτσι Κοινωνούντες, αισθανόμαστε την παρουσία και την αγιότητα του Χριστού μέσα μας.
β. Ο δεύτερος τρόπος, όπου δραματουργοί είναι οι Ιεροψάλτες και οι Λειτουργοί, χωρίζεται και αυτός σε δύο στάδια. Είναι το πρώτο στάδιο, που αφορά τη θεία Κοινωνία των Κληρικών, Λειτουργών και άλλων, εντός του ιερού Βήματος. Το δεύτερο στάδιο, είναι αυτό της θείας Μετάληψης των πιστών. Και στα δύο στάδια η υμνολογία των Ιεροψαλτών, στοχεύει στο ενδιαφέρον της Εκκλησίας μας, για την προετοιμασία και ενίσχυση των πιστών Χριστιανών, που θα προσέλθουν στη θεία Κοινωνία.
Επεξηγηματικά αναφέρεται:
1. Ως προς το πρώτο στάδιο. Όρισε η Εκκλησία μας, ότι υψώνοντας ο Λειτουργός τον άγιον Άρτο, ως καθαγιασμένο Σώμα Χριστού, προς πλήρωση του αγίου Ποτηρίου και ολοκλήρωση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας, το προσφέρει ως εις «τα άγια τοις αγίοις», δηλαδή στους Κοινωνούντες πιστούς, ως κατακτητές της αγιότητας. Σφραγίζεται στη συνέχεια το Ιερό Βήμα με τα βημόθυρα της ωραίας Πύλης, ως συμβολίζοντα τα μεν κάτω την σφράγιση της κρύπτης του Χριστού εις τον Άδην δια της Ταφής, η δε άνω συρώμενη θύρα, την σφράγιση του Τάφου δια της κουστωδίας, δηλαδή της φρουράς του Τάφου. Τότε, το βάρος της προετοιμασίας των πιστών για τη Θεία Κοινωνία πέφτει στους Ιεροψάλτες οι οποίοι συνθέτουν και ψάλλουν, πάντα σε ήπια μουσική, καθιερωμένους κατάλληλους και κατανοητούς ψαλμούς, χωρίς τα γνωστά και ακατανόητα τερετίσματα. Το περιεχόμενο αυτών των ψαλμών είναι ανάλογο με την ημέρα και το εορταζόμενο γεγονός.
Στην περίπτωση αυτή – και όλως ιδιαιτέρως σε τούτο το σημείο – ο κρίσιμος ψαλτικός τρόπος, ελέγχεται από θεία εντολή ότι τα «πάντα ευσχημόνως και κατά τάξιν γινέσθω». Παραγγελία δια του Αποστόλου Παύλου. Ο τρόπος αυτός έχει επίκεντρο την ήπια ψαλμωδία αλλά και κατανοητή από τους πιστούς. Άλλωστε και οι Ιεροψάλτες χρεώνονται με τον σεβασμό σχετικής απόφασης - εντολής της έκτης (ΣΤ΄) Οικουμενικής Συνόδου, και μάλιστα του εβδομήντα πέντε (ΟΕ΄) Κανόνος αυτής. Διατάσσει εκείνη: «Υμνείσθαι φωναίς αισίαις, μήτε βοαίς ατάκτοις κεχρήσθαι και την φύσιν προς κρυγήν εκβιάζεσθαι». Να υμνείτε το Θεό, δηλαδή, χωρίς να κραυγάζετε. Δεν βοηθούνται διαφορετικά οι πιστοί, καθόσον, επιθυμούν να συντελείται δια της μουσικής η διέγερση της ψυχής και να επιτυγχάνεται η προσοχή και η ευλάβεια κατά τη θεία Λατρεία.
Αν πάλι, από άγνοια δεν γνωρίζουν αυτή τη διάταξη οι Ιεροψάλτες, οφείλουν να ακούνε τη φωνή του ίδιου του Τριαδικού Θεού. Παραγγέλλει, ότι η παρουσία Του είναι εκεί όπου υμνολογείται το όνομά Του, «εν φωνή αύρας λεπτής».. Τούτο δε, καθόσον, παρίσταται «ουκ εν τω συσσεισμώ Κύριος… εν φωνή αύρας λεπτής κακεί Κύριος», (Γ΄ Βασιλειών, ιθ΄11-12). Αν και πάλι, δεν τηρείται και αυτή η παραγγελία του Θεού, επέρχεται η παιδαγωγούσα αγάπη του Θεού. Αυτή, εκδηλώνεται με απόλυτο τρόπο. Παραγγέλλει όμως, επιτακτικά: «Μετάστησον απ’ εμού ήχον ωδών σου, και ψαλμόν οργάνων σου ούκ ακούσομαι». Γράφεται στο βιβλίο Αμώς, ε΄23. Δηλαδή: «Πάρε από μπροστά μου τα ψαλτήρια σου! Τον μελωδικό ήχο των μουσικών οργάνων σου αρνούμαι να τον ακούσω». Σημειώνεται ότι οι βασικές αρχές της Μουσικής στη Λατρεία, είναι: Η Αρμονία και η Μελωδία.
Τα ίδια ισχύουν και για το σύνολο της λατρευτικής ψαλμωδίας, ακόμα και στα Αναγνώσματα, όταν αυτά αντί να απαγγέλλονται ως αναγνώσματα λέγονται ψαλτικά, που κάποτε και δεν κατανοούνται. Επιπλέον, θα μπορούσαμε να σημειώσουμε, ότι προς την άτακτη και κραυγάζουσα ψαλμωδία συμβάλλουν και τα εν χρήσει αρρύθμιστα ηλεκτρονικά μέσα.
2. Ως προς το δεύτερο στάδιο. Είναι αυτό της Κοινωνίας των πιστών, μετά το κάλεσμα αυτών να προσέλθουν, «Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης προσέλθετε». Το «Κοινωνικόν» για τους πιστούς τότε, μετατρέπεται σε αιτία χαράς, καθόσον αξιώνονται της θείας Κοινωνίας, γινόμενοι άγιοι εν δυνάμει, ως ενωμένοι με το Χριστό. Προσέρχονται δε, «αγαλλομένω ποδί» και συνοδεύονται με ανάλογα ψάλματα εκ του κανόνος της θείας Μεταλήψεως. Όχι με τα ίδια του σταδίου της προετοιμασίας τους. Οι προσερχόμενοι μάλιστα, ακολουθούντες την τάξη των «Αποστολικών Διαταγών», μπορούν να ακούνε να ψάλλονται και ανάλογα υμνολογικά.
Για παράδειγμα:
- Όταν Κοινωνούν πρώτα τα παιδιά, μπορούν οι Ιεροψάλτες εκτός των άλλων, να θυμίζουν και να ψάλλουν το κάλεσμα του Κυρίου γι’ αυτά. Όπως, είπεν ο Κύριος: «άφετε τα παιδία έρχεσθαι προς με, και μη κωλύετε αυτά· των γάρ τοιούτων εστίν η Βασιλεία του Θεού», (Μαρ.ι΄14).
Σε δεύτερη συνέχεια:
- Ακολουθεί η θεία Κοινωνία των ηλικιωμένων, ανδρών και γυναικών. Στην περίπτωση αυτών, ενδείκνυται να λέγονται ύμνοι δανεισμένοι από τον κανόνα της θείας Μεταλήψεως. Ιδιαιτέρως επίσης και αυτά, που έχουν επιλεγεί από διαφόρους συγγραφείς σχετικών βιβλίων. Περισσότερο όμως, ενδείκνυται να ψάλλεται ολόκληρος ο εικοστός δεύτερος (22) Ψαλμός του Δαυΐδ, «Κύριος ποιμαίνει με και ουδέν με υστερήσει…» κλπ. Προκειμένου να θυμίζουν με τούτο τον Ψαλμό, το «ητοίμασας ενώπιοόν μου τράπεζαν εξεναντίας των θλιβόντων με· ελίπανας εν ελαίω την κεφαλήν μου, και το ποτήριόν σου μεθύσκων με ωσεί κράτιστον», στ.5.
Την ώρα αυτή, επιλέγουν και ψάλλουν και πάλι με ηπιότητα πολλοί Ιεροψάλτες – και ορθώς – την ακόλουθη ωραία και διδακτική μουσική σύνθεση, με πολύμορφη Μουσική. Η σύνθεση, είναι πλούσια από διδακτικά μηνύματα, ευχάριστη από μουσικά μελωδήματα και έντονα από ποικιλία ενδιαφερόντων τους πιστούς.
Την παραθέτουμε:
«Τον θάνατόν σου, Κύριε, καταγγέλλομεν και την ανάστασίν σου ομολογούμεν. Ο γάρ λαός Σου και η Εκκλησία Σου ικετεύουσί Σε. Ελέησον ημάς, Κύριε ο Θεός, ο Πατήρ ο Παντοκράτωρ. Μνήσθητι, Κύριε ο Θεός· ο Θεός ημών.
Άνες, άφες, συγχώρησον, ο Θεός, τα παραπτώματα ημών, τα εκούσια τα ακούσια, τα εν γνώσει και τα αγνοία. Πλήρωσον το στόμα μου αινέσεώς Σου, Κύριε, και χαράς έμπλησον τα χείλη μου, όπως υμνήσω την δόξαν Σου, όλην την ημέραν την μεγαλοπρέπειά σου».
Ύστερα από τα παραπάνω, γίνεται κατανοητή η μοναδικότητα της ιερότητας της ακολουθίας του «Κοινωνικού», στην εξέλιξη της πνευματικής ζωής του Χριστιανού. Συνδέεται με την σοβαρότητα της πίστεως και την δυνατότητα κατάκτησης της Αγιότητας. Αυτή δε η τελευταία, με την εφαρμογή και εκπλήρωση όλων των εντολών, όπως τις αποκάλυψε, τις δίδαξε και τις σφράγισε δια της Σταυρικής θυσίας και της Αναστάσεώς Του, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός, μας δίνει το κίνητρο για την κατάκτηση της ενεργούς Αγιότητάς μας. Αυτή η Αγιότητα άλλωστε, είναι το ζητούμενο της παρούσης ζωής μας. Μας θυμίζει ο Απόστολος Πέτρος και την επιθυμία του Τριαδικού Θεού μας. Επιθυμεί: «άγιοι γίνεσθε, ότι εγώ άγιος ειμί», (Α΄ Πέτρου α΄16).
Μπροστά σε τόσες βοηθητικές προσφορές, γινόμαστε οφειλέτες.
«Το Κοινωνικόν», είναι η προετοιμασία προς Αγιότητα.
Ιερά Πόλις Μεσολογγίου, Θεοφάνεια 2020
Νικόλαος Σπ. Βούλγαρης
Καθηγητής Θεολογίας
6972725701
