IΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Γεώργιος Η. Ορφανός
1973. 25 Μαΐου. Το ελληνικό αντιτορπιλικό “Βέλος” συμμετέχει σε ασκήσεις του ΝΑΤΟ. Το απόγευμα εκείνης της ημέρας -ενώ το σκάφος βρισκόταν εν πλω στη Σαρδηνία- ο κυβερνήτης του, αντιπλοίαρχος Ν. Παππάς, συγκέντρωσε το πλήρωμα και ανακοίνωσε την απόφασή του να αποχωρήσει από την άσκηση και να καταφύγει στην Ιταλία με σκοπό να πλήξει καίρια τη χούντα, που είχε συμπληρώσει το 6ο πλέον έτος της.
Έτσι, το “Βέλος” καταφεύγει στο λιμάνι Φιουμιτσίνο της Ρώμης, όπου ο Ν. Παππάς και ολόκληρο το 35μελές πλήρωμα ζήτησε -κάτω από τα έκπληκτα μάτια των απανταχού της γης δημοσιογράφων και των Ιταλών καραμπινιέρων- πολιτικό άσυλο. Η Ιταλική κυβέρνηση τούς το παραχώρησε και φάνηκε σ’ όλο τον κόσμο ξεκάθαρα πλέον πως δεν υποστηρίζουν όλα τα στελέχη των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων τη “χούντα των συνταγματαρχών”.
Αν και το κίνημα της 25ης Μαΐου στο ελληνικό αντιτορπιλικό ήταν ένα ηχηρό χαστούκι στον Γ. Παπαδόπουλο, εν τούτοις μόλις δύο ημέρες νωρίτερα η στρατιωτική δικτατορία είχε καταπνίξει εν τη γενέσει του ένα άλλο κίνημα στο πολεμικό ναυτικό. Η συνωμοσία αυτή -ενώ σχεδιαζόταν από τα τέλη του ‘72 για τις 23/5/1973 και προέβλεπε ναυτικό αποκλεισμό Πειραιά & Θεσ/νικης, κλείσιμο του αεροδρομίου του Ελληνικού, με πίεση προς τη χούντα να παραιτηθεί υπέρ της επανόδου του βασιλιά Κων/νου και του σχηματισμού εθνικής κυβέρνησης υπό τον Κ. Καραμανλή για τη διενέργεια τιμίων εκλογών τάχιστα- τελικά ματαιώθηκε, επειδή κάποιος είχε προδώσει τα σχέδια στους αρχιπραξικοπηματίες.
Η χούντα συνέλαβε τότε τους αντιναυάρχους Εγκολφόπουλο, Μηναίο, που είχαν πάει στο Ναύσταθμο μη έγκαιρα ειδοποιηθέντες για την αναβολή της επιχείρησης. Αρχηγός του κινήματος της 23/5 ήταν ο πλοίαρχος ε.α. Σπ. Κονοφάος, ενώ πολιτική “υποστήριξη” παρείχαν στους συνωμότες οι πρώην υπουργοί Ευάγγελος Αβέρωφ (προδικτατορικό στέλεχος της ΕΡΕ και “γέφυρα” προς Καραμανλή) και Πέτρος Γαρουφαλιάς (πιστός ανακτορικός), που συνελήφθησαν στις 4 επόμενου Ιουλίου.
Το φερέφωνο της χούντας, ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ Βύρων Σταματόπουλος υπαινίσσεται σε δηλώσεις του πως τόσο ο Ν. Παππάς, όσο και η στάση της 23ης Μαΐου υποκινήθηκαν από το βασιλιά και τον Κ. Καραμανλή. Υπήρχαν φιλοβασιλικά και δεξιά στοιχεία στο στράτευμα και στο ναυτικό, μα η σκέψη των περισσοτέρων ( του Ν. Παππά, ας πούμε) ήταν η ανατροπή της απριλιανής δικτατορίας. Αρνούνται τα επίσημα χείλη της χούντας να παραδεχτούν τη παλλαϊκή αντίδραση στον τρόπο που αυτά πολιτεύονται και “κυβερνούν” την Ελλάδα.
Για την Ιστορία, τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, 59 εν ενεργεία αξιωματικοί του πολεμικού ναυτικού έχουν συλληφθεί, ενώ υπάρχουν και 16 πολιτικοί κρατούμενοι για το “καυτό τριήμερο” του Στόλου (23-25/5/73). Μα ο Καραμανλής θα αρνηθεί (5/7/73) κάθε ανάμειξη με τα κινήματα του Ναυτικού και στις 31/10-1/11 του ‘73 45 αξιωματικοί του πολεμικού ναυτικού θα αποταχτούν για τη συμμετοχή τους σ’ αυτά, τιμωρηθέντες που όρθωσαν ανάστημα υπέρ της Δημοκρατίας.
