Ημερομηνία πρώτης δημοσίευσης: 28/01/2016
Toυ Γιώργου Θ. Γεωργόπουλου
Το έχω πει και άλλες φορές, από τούτες τις φιλόξενες στήλες της ΑΙΧΜΗΣ, ότι η γνώση, έστω και μερικών στοιχείων της φιλοσοφίας και μάλιστα εκείνης της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, αποτελεί αδιαμφισβήτητο εργαλείο διαχείρισης της καθημερινότητάς μας.
Σίγουρα, δεν είναι αναγκαίο να γίνουμε όλοι φιλόσοφοι για να μάθουμε πως πρέπει να ενεργούμε για να πορευόμαστε αξιοπρεπώς στην καθημερινή μας ζωή. Όμως, μια έστω και απλή γνωριμία με το πώς οι αρχαίοι μας πρόγονοι αντιμετώπιζαν τη ζωή τους, τις σχέσεις μεταξύ των ατόμων μιας κοινωνίας, την οικονομική τους ζωή ακόμα και τις σχέσεις τους με τα αντίπαλα κράτη και πόλεις, νομίζω ότι είναι εντελώς απαραίτητη.
Δυστυχώς, οι πιο πολλοί γραμματιζούμενοι, οι επονομαζόμενοι πνευματικοί ταγοί, θεωρώ ότι δεν έχουν πάρει στα σοβαρά τον ρόλο τους, αυτόν δηλαδή που πρέπει να έχουν προκειμένου ο λόγος τους, γραπτός ή προφορικός, να προάγει στοιχειωδώς τον πνευματικό κόσμο των ανθρώπων. (Αλήθεια, μπορεί κάποιος να μου πει τι ρόλο παίζει η Ακαδημία Αθηνών;). Όσοι διαβάζουν διάφορες επιφυλλίδες, στις κυριακάτικες κυρίως εφημερίδες, θα έχουν εντοπίσει «πνευματικούς ταγούς» να γράφουν σωστά μεν πράγματα, αλλά με έναν ακαταλαβίστικο λόγο που είναι κατανοητός μόνο από αυτούς τους ίδιους ή από κάποια ειδική πνευματική ελίτ. Άρα, γιατί γράφουν και για ποιό λόγο ασχολούνται με θέματα που ο μέσος πολίτης δεν μπορεί να παρακολουθήσει και τα θεωρεί «έπεα πτερόεντα»;
Όλα αυτά τα γράφω σήμερα επειδή έχω αντλήσει κάποιες ιδέες από ένα βιβλίο, που διαβάζω αυτές τις μέρες, σχετικά με τον αρχαίο Σύρο ρήτορα και σατυρικό συγγραφέα, τον Λουκιανό, (125-180 μ.χ.). Ο Λουκιανός ήταν λάτρης του Επίκουρου και του ηθικολογικού χαρακτήρα της φιλοσοφίας που εκείνος δίδασκε προσπαθώντας να διερευνήσει, μεταξύ των άλλων, και τα αίτια της ανθρώπινης δυστυχίας. Μέσα στα τόσα που διάβασα για τον Λουκιανό, εντύπωση μου έκανε, και το μεταφέρω εδώ, κάτι πολύ σπουδαίο και αρκετά χρήσιμο, ειδικά για τούτες τις δύσκολες μέρες που όλοι οι Έλληνες περνάμε.
Είπε λοιπόν ο Λουκιανός:
«Υπάρχουν δύο τρόποι για να ελέγχεις τους ανθρώπους. Ο πρώτος, είναι μέσω των φόβων τους, και ο δεύτερος, μέσω των ελπίδων τους.»
Όλοι μας, λίγο ως πολύ, έχουμε και θα έχουμε, μέχρι το τέλος της ζωής μας, και φόβους και ελπίδες. Είναι λοιπόν φυσικό, όποιος επίβουλος καταφέρει να διαχειριστεί κατάλληλα τους φόβους μας ή τις ελπίδες μας, σίγουρα θα αποκτήσει και τον απόλυτο έλεγχο της συμπεριφοράς μας και του τρόπου ζωής μας. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι: Υπάρχει τρόπος για να ξεφύγουμε από τη μέγγενη του οποιουδήποτε θελήσει να ελέγξει τη βούλησή μας; Εδώ λοιπόν έρχεται η φιλοσοφική σκέψη, που θα μας βοηθήσει να βρούμε τη λύση και θα μας κάνει καλλίτερη την καθημερινότητά μας. Και η λύση αυτή είναι απλή και άμεσα κατανοητή, αρκεί να δεχτούμε ότι οι πράξεις μας διέπονται από δύο πράγματα: Από τη λογική και το συναίσθημα.
Είναι προφανές ότι, όσο περισσότερο μαθαίνουμε να ζούμε στηριζόμενοι στη λογική μας και δεν παρασυρόμαστε από τα συναισθήματά μας, τόσο πιο πολύ εξασθενεί η εξάρτησή μας από τους φόβους και τις ελπίδες μας, οπότε πολύ δύσκολα μπορεί κανείς να ελέγξει τις πράξεις και τη βούλησή μας. Έτσι, με τη λογική σκέψη γινόμαστε κύριοι του εαυτού μας, αυτεξούσιοι, και μπορούμε να προσαρμόσουμε τις απαιτήσεις της προσωπικής μας ζωής στις πραγματικές ανάγκες του βίου μας.
Τώρα, αν μου πείτε, που «κολλάει» όλο αυτό το σκεπτικό στην καθημερινότητά μας, η απάντηση είναι πως δεν είναι δα και τόσο δύσκολο να εντοπίσει κανείς επίβουλους που, με διάφορους τρόπους, προσπαθούν καθημερινά να μας κάνουν να λειτουργούμε με το συναίσθημα και όχι με τη λογική διαχειριζόμενοι με κατάλληλο τρόπο τις φοβίες και τις ελπίδες μας. Με μικρή προσπάθεια θα βρούμε τέτοιους τύπους στον χώρο της πολιτικής, στους δημοσιογράφους των μέσων μαζικής ενημέρωσης, στην δήθεν πνευματική ηγεσία της Ελλάδας, ακόμα δε και στον χώρο της εκκλησίας.
Ως προς την εκκλησία, δεν θα ήθελα να πω, εδώ και τώρα, κάτι περισσότερο, επειδή το θέμα απαιτεί προσεκτική προσέγγιση και προπαντός διάθεση για συζήτηση με ανοιχτά και αδέσμευτα μυαλά. Όμως, ως προς τον χώρο της πολιτικής, που κυρίως σήμερα μας ενδιαφέρει, άνετα μπορώ να εκφράσω τη γνώμη μου λέγοντας ότι το δράμα που επί εφτά συνεχή χρόνια ζει ο ελληνικός λαός οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στις πολιτικές ηγεσίες των τελευταίων δεκαετιών. Όλες, χωρίς εξαίρεση, συνεπικουρούμενες από τους κομματάρχες και τις ελεγχόμενες συνδικαλιστικές τους οργανώσεις, εσκεμμένα, είτε με εκφοβισμούς, (προσέξτε, οι κουμουνιστές θα μας πάρουν τις περιουσίες μας), είτε με απατηλές υποσχέσεις, (από τον επόμενο χρόνο θα σας δώσουμε τον 13ο μισθό που σας έκοψαν οι άλλοι), έχουν κρατήσει τον κόσμο δέσμιο των δικών τους βουλών και προθέσεων. Με άλλα λόγια, έχουν καταφέρει να μας ελέγξουν, όπως ακριβώς είπε ο Λουκιανός, και μας αναγκάζουν, χωρίς να το έχουμε πάρει χαμπάρι, να ψηφίζουμε άκριτα με το συναίσθημα και όχι με τη λογική.
Η λογική λοιπόν και όχι το συναίσθημα είναι αυτή που θα μας απελευθερώσει και για αυτό είναι απαραίτητο να προσπαθήσουμε να την εξασκήσουμε ανατρέχοντας στα όσα μας δίνει η κλασική παιδεία μέσω των έργων των προγόνων μας, από την αρχαία εποχή μέχρι σήμερα. Το παρελθόν μας πρέπει να παραμείνει ζωντανό και χρήσιμο, γιατί όπως είπε ο Σεφέρης, «σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν σου, είναι σαν να σβήνεις ένα κομμάτι από το μέλλον σου».
19/1/2016
Μπορείτε να προμηθευτείτε την εφημερίδα στα περίπτερα ή να κατεβάσετε και ηλεκτρονικά την έκδοση ή τις εκδόσεις της εφημερίδας που θέλετε εδώ