Του Δημήτρη Στεργίου
Φωτογραφία: Σπάνιο στιγμιότυπο με αξιωματικούς και στρατιώτες (μεταξύ των οποίων και ο αείμνηστος πατέρας μου Λεωνίδας Στεργίου) του ελληνικού Πυροβολικού σε περιοχή της Μικράς Ασίας
Πέρασαν 100 χρόνια από μεγαλειώδη, αλλά άτυχη στη συνέχεια, μικρασιατική εκστρατεία. Πέρασαν 100 χρόνια από τότε που συμμετείχε και ο αείμνηστος πατέρας μου Λεωνίδας Στεργίου, ως στρατιώτης Πυροβολικού (έγινε …οικογενειακή αυτή η στρατιωτική ειδικότητα, καθώς και ο αδερφός μου Αριστοτέλης υπηρέτησε στο Βαρύ Πυροβολικό και η ταπεινότητά μου ως … τοπογράφου του Βαρέος Πυροβολικού!). Αυτή τη συμμετοχή στη Μικρασιατική Εκστρατεία (1919 – 1922) μού την υπενθύμιζε συνεχώς με υπερηφάνεια διηγούμενος τις επιτυχίες από την πρώτη στιγμή που ο ελληνικός στρατός ξαναπάτησε στην ιερή Ιωνία μέχρι την εφιαλτική άτακτη υποχώρηση, κραδαίνοντας με συγκίνηση την παρατιθέμενη φωτογραφία, την οποία μού την παρέδωσε για να την έχω ως ιερό κειμήλιο. Και την έχω! Και την προσφέρω ως αφιέρωμα στη σειρά των κειμένων της εφημερίδας «Αιχμή» για την επέτειο αυτή.
Ιδιαίτερα, λοιπόν, ο πατέρας μου διηγείτο τις επιτυχίες κατά το διήμερο 27 – 28 Δεκεμβρίου 1920, όταν επιτεύχθηκε πλήρως ο αντικειμενικός σκοπός των στρατιωτικών επιχειρήσεων στα ενδότερα της Μικράς Ασίας. Μού έλεγε ότι οι ελληνικές μονάδες, κατά το διήμερο 27 – 28 Δεκεμβρίου, είχαν απωθήσει τις τουρκικές μονάδες, που υποχώρησαν άτακτα προς το Εσκή Σεχίρ, ότι υπήρξαν πολλοί αιχμάλωτοι Τούρκοι στρατιώτες, ότι στα ελληνικά χέρια περιήλθε πολεμικό υλικό (εξοπλισμός και πολεμοφόδια) και ότι καταρρίφθηκε ένα αεροπλάνο της τουρκικής αεροπορίας το οποίο καταστράφηκε εντελώς. Υπήρξαν και ελληνικές απώλειες από τη διήμερη μάχη, οι οποίες, με βάση τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα, ήταν 39 νεκροί και 138 τραυματίες. Σημειώνεται ότι αυτή η ελληνική επιτυχία εμφανίστηκε προπαγανδιστικά από τον τουρκικό Τύπο ως «πρώτη ελληνική ήττα», μολονότι από δημοσίευμα της γαλλικής εφημερίδας «Ματαίν» ο Κεμάλ με ανακοίνωσή του είχε αναγνωρίσει τη νίκη του ελληνικού στρατού.
Αυτό το γεγονός και πολλά άλλα στη συνέχεια, όπως η πρώτη μάχη του Ινονού, η οποία διεξήχθηκε από τις 6 έως και τις 11 Ιανουαρίου 1921, η δεύτερη μάχη του Ινονού (23 Μαρτίου - 1 Απριλίου 1921), κατά την οποία η ελληνική ολιγωρία και η έλλειψη εφεδρειών οδήγησε την ελληνική πλευρά στην πρώτη ουσιαστικά καθήλωσή της στην τοποθεσία Αβγκίν – Κοβαλίτσα από τον κεμαλικό στρατό, καταδεικνύουν τους λόγους που μία μεγαλειώδης και νικηφόρα ελληνική εκστρατεία στην Ιωνία εξελίχθηκε στη συνέχεια σε εφιάλτη. Οι λόγοι αυτοί έχουν ήδη αναλυθεί από πολλούς ιστορικούς και εντοπίζονται στις σκοπιμότητες των ξένων δυτικών δυνάμεων, των «Συμμάχων, δηλαδή, και στον γνωστό ελληνικό πολιτικο-κομματικό σαράκι.
Απλώς αναφέρω ότι μετά από διάφορες αμφιταλαντεύσεις της στάσης των Συμμάχων, οι οποίες έφτασαν έως την πρόταση για δημογραφικό έλεγχο από διασυμμαχική επιτροπή σε Θράκη και Σμύρνη και ακόμη και για αναθεώρηση της Συνθήκης των Σεβρών, η Διάσκεψη διακόπηκε απότομα στις 3 Μαρτίου 1921 χωρίς να ληφθεί απόφαση, ενώ η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σε επιστράτευση. Στις 10 Μαρτίου 1921 άρχισε νέα επιθετική ενέργεια από ελληνικής πλευράς, Οι ελληνικές δυνάμεις αφού πρώτα κατέλαβαν το Αφιόν - Καραχισάρ, έφτασαν τελικά προ του Εσκισεχίρ συναντώντας επίμονη τουρκική αντίσταση. Οι Βρετανοί, αν και ήταν με το μέρος της Ελλάδος, αρνήθηκαν τη στρατιωτική στήριξη, για να μην προκαλέσουν τη γαλλική κυβέρνηση. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία έλαβε σημαντική στρατιωτική και χρηματική βοήθεια από τη Σοβιετική ένωση. Και τα «παιχνίδια» συνεχίζονται με ΟΗΕ και ΝΑΤΟ το ίδιο … συνδικάτο (τώρα τους χρειάζεται!)
Κι ενώ όλα αυτά γίνονταν σε όλη αυτή την περίοδο, το 1921, κατά την οποία οι Έλληνες στρατιώτες και ο πυροβολητής πατέρας μου κατήγαγαν νίκες, μολονότι είχε σταματήσει κάθε διπλωματική πρωτοβουλία. Στις 28 Ιουνίου του 1921, η ελληνική επίθεση επαναλήφθηκε από τέσσερα σημεία: Τέσσερις Μεραρχίες που εξόρμησαν από την Προύσα προσέβαλαν τους τομείς Ουσάκ, μοίρα αεροπλάνων βομβάρδισε την Κιουτάχεια, ενώ τα ελληνικά τμήματα έδωσαν σφοδρή μάχη γιά το Εσκή Σεχίρ, με αποτέλεσμα τελικά αυτό να πέσει στα χέρια των Ελλήνων στις 6 Ιουλίου. Στη συνέχεια, οι ίδιες δυνάμεις -ενισχυμένες από δύο ακόμη μεραρχίες πεζικού και την ταξιαρχία Ιππικού που είχαν εξορμήσει από Τουμλού Μπουνάρ και Ουσάκ- αφού προηγουμένως (4 Ιουλίου) είχαν καταλάβει την Κιουτάχεια, ενώ από την 30 Ιουνίου κρατούσαν ήδη το Αφιόν Καραχισάρ, κατέλαβαν με τη Μάχη του Εσκί Σεχίρ και το σημαντικότατο αυτόν σιδηροδρομικό κόμβο.
Και «διηγώντας τα να κλαις»!
Μού έλεγε πολλά ο αείμνηστος πατέρας μου. Μού έλεγε για την προέλαση του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος (120.000 άνδρες) μέσω της Αλμυρής Ερήμου( 1 Αυγούστου 1921) που έφερε τις ελληνικές δυνάμεις προ των πυλών της Άγκυρας, στις 8 Αυγούστου με τη διάβαση του ποταμού Σαγγαρίου. Εκεί, στην κρίσιμη μάχη που ακολούθησε τον Αύγουστο του 1921 με έναρξη τις 11 Αυγούστου, ο ελληνικός στρατός παρότι διέσπασε τις δυο πρώτες αμυντικές ζώνες των Τούρκων αλλά όχι και την τρίτη και τελευταία, αναγκάσθηκε να καθηλωθεί, καθώς ο Κεμάλ αναθάρρησε και συνέχισε τον ανεφοδιασμό, τη στρατολόγηση νέων ανδρών και τις μυστικές συμφωνίες, τόσο με τη νεοπαγή Σοβιετική Ένωση (καθώς οι Μπολσεβίκοι, εξασφαλίζοντας τον έλεγχο περιοχών που θα τους απέδιδε ο Κεμάλ μετά από ενδεχόμενη επικράτησή του επί των Ελλήνων, του παραχώρησαν πολύτιμο εξοπλισμό), όσο και με Κούρδους αυτονομιστές.
Εκεί, γύρω από το Εσκί Σεχήρ - Κιουτάχεια - Αφιόν Καραχισάρ, ο ελληνικός στρατός βρισκόταν σε ενεργητική άμυνα για ένα ολόκληρο χρόνο, με τους Τούρκους να απορρίπτουν προτάσεις των Δυνάμεων της Αντάντ για ειρήνη και απαιτώντας τη συνθηκολόγηση και αποχώρηση της ελληνικής στρατιάς, προετοιμάζοντας ταυτόχρονα την επίθεσή τους. Ταυτόχρονα, ο Κεμάλ με μυστική συμφωνία με τους Γάλλους (Συνθήκη της Αγκύρας, 20 Οκτωβρίου του 1921) ακύρωσε τη συνθήκη των Σεβρών, ενώ παράλληλα οι Γάλλοι εγκατέλειψαν την Κιλικία αφήνοντας άφθονο πολεμικό υλικό στα χέρια των Τούρκων, οι οποίοι απέκτησαν πλέον και αεροπλάνα.
Η περαιτέρω αφήγηση είναι περιττή και μελαγχολική. Έγινε η Μικρασιατική Καταστροφή.Ύστερα από τρία χρόνια, ο πατέρας μου επέστρεψε σώος στο χωριό κρατώντας σφιχτά τη φωτογραφία του για να διηγείται αργότερα στα παιδιά του και τα εγγόνια του τα «περασμένα μεγαλεία» της άτυχης, για πολλούς λόγους (με τους μόνιμους ξένους «δακτύλους» χωρίς μαθήματα έως και τώρα! και τις άφρονες πολιτικοκομματικές σκοπιμότητες, χωρίς πάλι μαθήματα έως και τώρα!), αυτής της εκστρατείας, αλλά και τη γνωστή εφιαλτική καταστροφή….
