Προβλέπεται από τη διάταξη του άρθρου 299 του ισχύοντος εν Ελλάδι Ποινικού Κώδικος.

Μεγίστη σημασία έχει ο επακριβής καθορισμός της εννοίας του δόλου, διότι ως αξιόποινες χαρακτηρίζονται κατά κανόνα οι εκ δόλου πηγάζουσες αδικοπραξίες, αλλά και διότι η προβλεπομένη ποινή στα εξ αμελείας τελούμενα εγκλήματα είναι σημαντικώς κατωτέρα από την απειλούμενη για την αυτήν πράξη εκ δόλου πηγάζουσα.

Πλήρη ορισμό της εννοίας του δόλου, δίδει ο αείμνηστος καθηγητής μου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νικόλαος Χωραφάς (Ποινικόν δίκαιον, 1964, σελ. 239) «Δόλος είναι η ψυχική κατάστασις του θέλοντος ή αποδεχομένου, όπως δια της ενεργείας ή παραλείψεως αυτού πραγματώσει την αντικειμενικήν υπόστασιν ωρισμένου εγκλήματος ή συμμετάσχη οπωσδήποτε εις την πραγμάτωσιν αυτής».

Ο δόλος δηλαδή του υπαιτίου συνίσταται στη γνώση του ότι δια της πράξεως (ενεργείας ή παραλείψεως) αφαιρείται η ζωή άλλων και στη θέληση όπως αφαιρέσει ταύτην, είναι δε αρκετός και ο ενδεχόμενος δόλος.

Πρέπει να σημειωθεί, ότι πλην της γενικωτέρας διακρίσεως του δόλου σε άμεσο και ενδεχόμενο, επί του εγκλήματος της κοινής ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως (άρθρο 299 Π.Κ.) σημασία, έχει και η διάκριση του δόλου σε προμελετημένον και απρομελέτητον.

Πράγματι έχει μεγάλη σημασία η διάκριση αυτή διότι κατά το άρθρο αυτό (299 Π.Κ.) η απειλούμενη ποινή στην πρώτη παράγραφο της βαρυτέρας μορφής ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως είναι ισόβιος κάθειρξης, ή πρόσκαιρη τουλάχιστον δέκα ετών, ενώ όταν η πράξη επήγασε από απρομελέτητο δόλο, κατά την δεύτερη παράγραφο του άρθρου, η απειλούμενη ποινή είναι κάθειρξη.

Γι’ αυτή τη διάκριση του δόλου, με αφορμή το τραγικό έγκλημα στα Γλυκά νερά γίνεται πολύς λόγος, διατυπώνονται κρίσεις, αξιολογήσεις και νομικές θέσεις από εκπροσώπους των δύο πλευρών στα Μ.Μ.Ε., από ειδικούς και μη ειδικούς, αλλά και ευρύτερα απασχολεί την κοινωνία. Στο κείμενο του παρόντος άρθρου μου θα διατυπώσω ως νομικός, την κρατούσα νομική άποψη για την έννοια του προμελετημένου και απρομελέτητου δόλου, χωρίς να εξατομικεύω τις θέσεις μου αυτές και να τις συσχετίζω με καμία πλευρά του εγκλήματος των Γλυκών νερών, αλλά προς ενημέρωση κυρίως των μη νομικών εκ του αναγνωστικού κοινού.

Η υπόθεση ευρίσκεται στα χέρια της δικαιοσύνης η οποία με αντικειμενικότητα θα κάμει τους ορθούς νομικούς χαρακτηρισμούς της εγκληματικής πράξεως και τελικώς, βάσει των στοιχείων της δικογραφίας θα αποδώσει προς κάθε κατεύθυνση με πλήρη αιτιολόγηση και εμπεριστατωμένα την πραγματική δικαιοσύνη.

Στη πρώτη παράγραφο του άρθρου 299 Π.Κ. περιέχεται η αμιγής κατά κάποιο τρόπο ανθρωποκτονία εκ προθέσεως. Δηλαδή έχομε τον προμελετημένο δόλο, ο οποίος υπάρχει όταν ο δράστης σε ήρεμη ψυχική κατάσταση που του επιτρέπει την σκέψη απεφάσισε την τέλεση του εγκλήματος. Σκέψη είναι η στάθμιση των αιτιών των κινούντων προς την τέλεση της πράξεως και των συγκρατούντων από την τέλεση αυτής. Εν κατακλείδι, προμελετημένος δόλος υφίσταται, σύμφωνα με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 299 Π.Κ. και την νομολογία των δικαστηρίων, όταν ο δράστης αποφασίζει εν ηρέμω ψυχική καταστάσει έστω και αν η εκτέλεση εγένετο βραδύτερον εν βρασμώ ψυχικής ορμής. Συνεπώς, για να έχομε προμελετημένο δόλο πρέπει να υπάρχει ηρεμία ψυχική επιτρέπουσα την σκέψη σε ένα χρονικό σημείο, είτε κατά τον χρόνο που ελήφθη η απόφαση τελέσεως της πράξεως, ή κατά τον χρόνο, κατά τον οποίο μεταγενεστέρως εκτελείται αυτή. Δεν απαιτείται ηρεμία ψυχική και στα δύο χρονικά σημεία.  Απρομελέτητος δόλος υφίσταται όταν εν βρασμώ ψυχικής ορμής, ο οποίος αποκλείει την ήρεμο σκέψη, λαμβάνεται η απόφαση, προς αφαίρεση ανθρώπινης ζωής και εν τοιαύτη καταστάσει να εκτελείται η απόφαση.

Πρέπει, συνεπώς, για να υπάρξει απρομελέτητος δόλος να υπάρχει βρασμός ψυχικής ορμής αποκλείων την σκέψη και καθ’ ον χρόνον λαμβάνεται η απόφαση και καθ’ ον χρόνον εκτελείται αύτη. Την άποψη αυτή ακολουθεί και ο ημέτερος Κώδικας (άρθρον 299 παρ. 2).

Πάντως όμως, για να υπάρξει απρομελέτητος δόλος δεν αρκεί απλώς να μην υπάρξει σκέψη, κατά την έννοια που προεκθέτω, αλλά πρέπει η έλλειψη αυτής (σκέψης) να οφείλεται σε ψυχική ορμή, διότι άλλως δεν αποκλείεται το προμελετημένον του δόλου. Όταν δε λέμε ψυχική ορμή, εννοούμεν πάσαν ψυχικήν υπερδιέγερση, η οποία προκαλείται από αιφνίδια υπερένταση κάποιου συναισθήματος ή πάθους, λ.χ. οργής, φόβου, έρωτος, ζηλοτυπίας κλπ. Η τοιαύτη ψυχική κατάσταση όταν εξικνείται στον ανώτατο βαθμό αυτής, μπορεί να επιφέρει και διατάραξη της συνειδήσεως αποκλείουσα κατ’ άρθρον 34 Π.Κ. την προς καταλογισμόν ικανότητα, οπότε δεν καταλογίζεται στον πράξαντα (δράστη) η πράξη. Άρα, για την ύπαρξη απρομελέτητου δόλου προϋποτίθεται, ότι δεν έχει εξιχθεί η ψυχική υπερδιέγερση σε τέτοιο βαθμό, αλλ’ ότι ευρισκόμεθα απλώς ενώπιον βρασμού ψυχικής ορμής, ο οποίος ως αποτέλεσμα έχει, όχι την διατάραξη της συνειδήσεως κατ’ άρθρον 34 Π.Κ., αλλά, ως προεκτίθεται, την έλλειψη στον δράστη της σταθμίσεως των ωθούντων στην πράξη ή των συγκρατούντων απ’ αυτής αιτιών.

Περαίνων το άρθρον μου, πρέπει να επισημάνω ότι εφ’ όσον εις αμφοτέρας τας παραγράφους του άρθρου 299 Π.Κ. προβλέπεται η ανθρωποκτονία εκ προθέσεως, ως και ο τίτλος του άρθρου δηλοί, και δοθέντος ότι ειδικώς εν τω ποινικώ δικαίω μόνον επί του εγκλήματος τούτου, λόγω και της σοβαρότητός του, και των απειλουμένων ποινών, γίνεται διάκριση του δόλου του δράστου για την ποινικήν του μεταχείρηση, πρέπει το δικαστήριο για την πληρότητα της καταδικαστικής αποφάσεως να αιτιολογεί ειδικώς εκάστοτε τον δόλον του δράστου αν είναι προμελετημένος ή απρομελέτητος, άλλως η απόφαση είναι αναιρετέα δι’ έλλειψην αιτιολογίας.

Μπορείτε να προμηθευτείτε την εφημερίδα στα περίπτερα του νομού