Κι ο λόγος, για τον ονομαστό και ιστορικό οικισμό των Αμπελακίων, 5χιλ. από την πανέμορφη κοιλάδα των Τεμπών, που, γνώρισε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη στο παρελθόν, χάρη στην επεξεργασία και τη βαφή νημάτων με χρώμα κόκκινο, που παρήγαγαν από την καλλιέργεια και την επεξεργασία του φυτού ριζάρι (ρουβία η βαφική).
Τα Αμπελάκια, έγιναν γνωστά σ’όλον τον κόσμο, κυρίως για την ίδρυση του πρώτου Συνεταιρισμού παγκόσμια, με την ονομασία «Κοινή Συντροφία και Αδελφότης των Αμπελακίων», για την παραγωγή, επεξεργασία, βαφή και εμπορία κόκκινων νημάτων. Κι όλα αυτά εν έτει 1778-80, οπότε, ο οικισμός αυτός μετρούσε 6.000 κατοίκους, εκ των οποίων οι 4.000 δούλευαν στα 24 εργαστήρια, νηματοβαφεία και πλυντήρια στα Αμπελάκια, ενώ οι υπόλοιποι 2.000, δούλευαν στον κάμπο για την καλλιέργεια και παραγωγή των πρώτων υλών, που ήταν το ριζάρι και το βαμβάκι.
Ο Συνεταιρισμός, μαζί με άλλα 22 χωριά της περιοχής που συνεργάζονταν, είχε 27 υποκαταστήματα στην Ευρώπη (Βιέννη, Άμστερνταμ, Αμβούργο, Λονδίνο, Λειψία, Βουδαπέστη, Τεργέστη, Οδησσό, Λυών, Δρέσδη, Άνχεν, Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη, Σμύρνη κ.ά.)
Εκτός όμως όλων τούτων, τα Αμπελάκια, υπήρξαν και κέντρο του ελληνικού Διαφωτισμού με το περίφημο Ελληνομουσείο τους, (σχολείο), όπου, δίδαξαν διάσημοι δάσκαλοι του Γένους, όπως, ο Νεόφυτος Δούκας, ο Ευγένιος Βούλγαρης, ο Κων. Κούμας, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς, ο Κων. Οικονόμου.
Δίπλα στον οικισμό των Αμπελακίων κι ένας άλλος, ονομαστός κι αυτός, ο οικισμός της Τσαριτσάνης, που, αναπτύχτηκε τον 18ο αι. λόγω της άνθισης και σ’αυτόν του εμπορίου των κόκκινων νημάτων και της ύφανσης μεταξωτών και βαμβακερών υφασμάτων, αλλά, και της ανάπτυξης του ελληνικού Διαφωτισμού, αφού, στη Σχολή του, που λειτουργούσε και εκεί, δίδασκαν δάσκαλοι του Γένους ονομαστοί, όπως και σ’αυτόν των Αμπελακίων.
Εκεί, λοιπόν, στην Τσαριτσάνη, στα 1776, έξι χρόνια μετά από την Επανάσταση του 1770, γεννήθηκε ο Ιωσήφ, γιος του Παρασκευά και της Τριανταφυλλιάς,(τα ονόματα των γονιών του), ο μετέπειτα αγιασμένος Επίσκοπος, ο ήρωας και ιερωμένος του Μεσολογγίου.
Και τα μέρη αυτά της Θεσσαλίας, λόγω του πλούτου τους, λόγω της περίοπτης γεωγραφικής τους θέσης, λόγω της μαγευτικής κοιλάδας των Τεμπών, αλλά, και λόγω της παιδείας που ανθούσε εκεί, οι Οθωμανοί τα θεωρούσαν ιερά, ενώ, οι χριστιανοί αναφέρονταν σ’αυτά ως η «Νέα Ιερουσαλήμ!». Και ήταν πράγματι η περιοχή πλούσια και πασίγνωστη, αφού, εκεί δρούσε ένας περίφημος Συνεταιρισμός, μοναδικός στην ιστορία.
Δυστυχώς όμως η ακμή του τόπου αυτού, κράτησε ως το 1811, αφού, εκείνη τη χρονιά δέχτηκε την καταστροφική μανία του Αλή Πασά.
Από τα θρανία της ξακουστής Σχολής των Αμπελακίων, λοιπόν, πέρασε και ο μικρός Ιωσήφ, όπου, έμαθε τα πρώτα του γράμματα κοντά σ’έναν φωτισμένο κι αγιασμένο δάσκαλο, τον παπα-Πολυζώη, που, άφησε βαθιά ίχνη πάνω στην προσωπικότητα του μικρού μαθητή του!
Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1788, ο δάσκαλος Πολυζώης, άφησε την πένα και πήρε τα όπλα για να αντιμετωπίσει τα μπουλούκια των Τουρκαλβανών, που ξεχύθηκαν στο θεσσαλικό κάμπο και τον έβαψαν κόκκινο, απ’τη βαρβαρότητα των οποίων δε γλίτωσε ούτε ο ηρωικός παπα-δάσκαλος, τον οποίο ποτέ δεν ξέχασε ο Ιωσήφ, που, τότε ήταν 14 ετών.
Κι ήταν τότε, που ο νεαρός Ιωσήφ άρχισε να δελεάζεται και να προβληματίζεται σχετικά με το τον ποιο δρόμο θα’πρεπε ν’ακολουθήσει στη ζωή του, αφού, από τη μια, του ανοιγόταν ο δρόμος του πλούτου και του εμπορίου, από την άλλη, αυτός της αυταπάρνησης και της θυσίας, αυτός της ιεροσύνης!
Κι ύστερα από το θάνατο του δασκάλου παπα-Πολυζώη, η Σχολή των Αμπελακίων κλείνει κι ο Ιωσήφ μεταβαίνει στη γενέτειρά του, την Τσαριτσάνη, για να συνεχίσει εκεί τις σπουδές του. Κι εκεί, μαθητεύει κοντά σε δεύτερο δάσκαλο-ιερέα, τον Κυριάκο Οικονόμου, πατέρα του μετέπειτα δασκάλου του Γένους Κωνσταντίνου Οικονόμου. Αυτός ήταν που έσπειρε στην ψυχή του μικρού μαθητή τον ευγενή πόθο να υπηρετήσει το Θεό…
Κι αυτό το ευγενικό του όνειρο άρχισε να το καλλιεργεί μέσα στο μυαλό του. Κι άρχισε να διαβάζει με ζήλο την Αγία Γραφή αλλά και του Άγιους Πατέρες, εκ των οποίων είχε ξεχωρίσει τον Ιερό Χρυσόστομο, με τα κείμενα του οποίου περνούσε διαβάζοντας μερόνυχτα κι εμβαθύνοντας σ’αυτά, συλλογιζόμενος τον εαυτό του κάτω από τα αιματοβαμμένα και τιμημένα ράσα του κληρικού!
Έτσι, με τις θεϊκές μελέτες και με τη βαθιά και συχνή προσευχή του, έπλασε έναν ανώτερο χαρακτήρα, ενώ, εκείνη ακριβώς τη στιγμή ήταν που ξανάνοιξε η Σχολή των Αμπελακίων, όπου και ξαναγύρισε για ανώτερες σπουδές εκεί, όπου είχε και την τύχη, στα 1796 να μαθητεύσει κοντά στο μεγάλο δάσκαλο Γρηγόριο Κωνσταντά, που δίδαξε εκεί για 13 χρόνια δίνοντας αίγλη στη Σχολή.
Και μέσα σε λίγο καιρό ο Ιωσήφ χειροτονείται διάκονος, και, αργότερα πρεσβύτερος, έτοιμος να υπηρετήσει τον Κύριο, όπου η Εκκλησία τον καλούσε!
Κι ο Επίσκοπος Ελασσόνας, Ιωαννίκιος, τον ορίζει εφημέριο του χωριού του, της Τσαριτσάνης.
Και ρίχνεται με ζήλο ο Ιωσήφ στο έργο της Εκκλησίας, και μεταμορφώνεται σ’έναν ιερέα οραματιστή, που, με την αγάπη του αγκάλιασε όλους τους πληθυσμούς της Θεσσαλίας, για να απαλύνει τον πόνο τους. Κι ως άλλος άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, μην υπολογίζοντας τις ταλαιπωρίες, τόνωνε με το λόγο του κάθε σκλαβωμένη ψυχή με τον εθνικό παλμό, που δονούσε και τη δική του ψυχή.
Και, στα 1808, θα τον συναντήσουμε στο αρματολίκι του παπα-Ευθύμιου Βλαχάβα, που, βρήκε μαρτυρικό θάνατο από τον Αλή Πασά στα Γιάννενα, βοηθώντας με τη δύναμη της πίστης του τα παλικάρια του, που πολεμούσαν προεπαναστατικά τα αναρίθμητα στίφη των Αλβανών του Μουχτάρ, του γιου του Αλή Πασά.
Κι ύστερα από την αποτυχία του προεπαναστατικού κινήματος του παπα-Βλαχάβα και το μαρτυρικό του τέλος, ο π.Ιωσήφ συλλαμβάνεται στα 1814 στην Τσαριτσάνη, όπου είχε επιστρέψει, και οδηγείται αλυσοδεμένος από τη Θεσσαλία στα Γιάννενα, επειδή είχε βοηθήσει τον παπα-Βλαχάβα, όπου και φυλακίζεται στα μπουντρούμια του Αλή. Για καλή του τύχη όμως, τον καιρό αυτό, το πασαλίκι της Πελοποννήσου, αφαιρείται από τον Σουλτάνο Μαχμούτ, από τον Βελή, το γιο του Αλή Πασά κι αυτό το γεγονός ήταν που μαλάκωσε τη βαρβαρότητα του Αλή, που, επηρεασμένος από φίλους του π.Ιωσήφ, κυρίως του Μάνθου Οικονομάκου, και βέβαια δωροδοκούμενος αδρά από αυτούς, του χάρισε τη ζωή και τον απελευθέρωσε.
Και στη συνέχεια βρίσκουμε τον π.Ιωσήφ στην Αρχιεπισκοπή της Άρτας, που ήταν η έδρα του Μητροπολίτη Πορφύριου, ο οποίος τον χρήζει Πρωτοσύγκελο της Μητρόπολης, κι εκεί αναπτύσσει εθνική και θρησκευτική δράση ως το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821.
Με τον Επίσκοπο Πορφύριο είχε γνωριστεί ο Ιωσήφ από τη Μητρόπολη της Ελασσόνας, όπου και είχε μετατεθεί ο Μητροπολίτης ως Επίσκοπος Ναυπάκτου και Άρτας, και τον οποίο έκτοτε ακολουθεί ως βοηθός του, όταν αυτός επιστρέφει στην Άρτα.
Ήταν όμως πολύ τραγική η περίοδος αυτή για την Άρτα, όπου ενσκήπτει η πανδημία της πανούκλας, η οποία ξαπλώνεται πολύ γρήγορα, με αρρώστους πολλούς και αντίστοιχους θανάτους. Οι κάτοικοι αναγκάζονται να ανέβουν στο βουνό εγκαταλείποντας τα σπίτια τους και την πόλη, για να σωθούν, όπου και μένουν για ενάμισι χρόνο σε σκηνές. Εκεί ανεβαίνει κι ο Ιωσήφ, μένει για 18 μήνες μαζί τους, και μέρα-νύχτα προσεύχεται για το λαό, φροντίζει για τον επισιτισμό του και τον τονώνει.
Και κάποια στιγμή, ο Θεός θέλησε και σταμάτησε το κακό, οπότε ο λαός ξαναγύρισε στην πόλη και η Άρτα ξαναβρήκε τον παλιό ρυθμό της.
Ο Ιωσήφ στη συνέχεια, μέσω του Επισκόπου Μακαρίου μυείται στη Φιλική Εταιρεία. Εν τω μεταξύ, ο Αλή Πασάς σηκώνει κεφάλι εναντίον του Σουλτάνου Μαχμούτ, στις αρχές του 1820, ο Επίσκοπος Μακάριος μεταβαίνει στην Κέρκυρα ως τοποτηρητής του μητροπολιτικού της θρόνου και ο Ιωσήφ σε ηλικία 44 ετών χειροτονείται Επίσκοπος Ρωγών, σε μια εποχή, που ο φοβερός Χουρσίτ, επικεφαλής του τουρκικού στρατού, κατέκλυσε την Ελλάδα, σκορπώντας παντού τον όλεθρο και την καταστροφή σε Μακεδονία, Θεσσαλία, Αιτωλοακαρνανία και προπαντός στην Ήπειρο.
Έπεται η συνέχεια: Ιωσήφ Ρωγών Και Ι.Π.Μεσολογγίου.
