Ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων είναι προγραμματισμένο να αντιστέκεται στη θετική αλλαγή, επειδή αισθάνεται ενοχές. Ένα άτομο που αισθάνεται έτσι, θεωρεί ότι δεν είναι δίκαιο να φροντίζει τον εαυτό του, να χαίρεται και να ζει μέσα στην αφθονία, όταν υπάρχουν στο άμεσο περιβάλλον του άτομα που βρίσκονται σε δυσμενή οικονομική ή ψυχολογική κατάσταση ή ακόμα ευρύτερα, όταν η κοινωνία μαστίζεται από φτώχεια και συνεχή προβλήματα. Ενώ θέλει, λοιπόν, να απεμπλακεί από τη δυστυχία που βιώνει και να βοηθήσει τον εαυτό κάνοντας ένα απλό βήμα προόδου ταυτόχρονα και υποσυνείδητα το αίσθημα ενοχής τον κρατάει δέσμιο του προηγούμενου μοτίβου συμπεριφοράς.

Ένας άλλος λόγος που υπάρχει αντίσταση στη θετική αλλαγή είναι η υποσυνείδητη ψευδής ανάγκη του αρνητικού συναισθήματος ή της αδυναμίας, που έχει κάποιος. Με λίγα λόγια δεν θέλω να αλλάξω γιατί το να είμαι έτσι σε κάτι με εξυπηρετεί. Για παράδειγμα, με το να θυμώνω πολύ έμαθα ότι έτσι κερδίζω την προσοχή, την αξία, το σεβασμό από τους άλλους. Όσο πιο πολύ θυμώνω τόσο περισσότερο δίκιο έχω ή όσο πιο πολύ θυμώνω τόση είναι η προσοχή που πρέπει να λάβω. Μαθαίνοντας να διατηρεί κάποιος λοιπόν ένα συγκεκριμένο μοτίβο συμπεριφοράς κι επικοινωνίας έχει μάθει να αισθάνεται επαρκής, αποδεκτός και άξιος σεβασμού από το περιβάλλον του.

Όταν κάποιος θέλει πολύ να ξεκινήσει κάτι καινούργιο, πχ να μάθει μια ξένη γλώσσα και να ταξιδέψει πολύ στο εξωτερικό αλλά ταυτόχρονα κάτι μέσα του τον κρατάει, βρίσκει αβάσιμες δικαιολογίες και εμπόδια ή είναι αναβλητικός ακόμη και από την έναρξη της ενασχόλησης του με τη νέα δραστηριότητα σημαίνει ότι δεσμεύεται από μία δυσλειτουργική πεποίθηση που του εμπεριέχει το μήνυμα « δεν δικαιούμαι την αλλαγή», γιατί:

• είμαι κακός άνθρωπος, έκανα λάθη και πρέπει να τιμωρηθώ
• αν αλλάξω οι άλλοι γύρω μου μπορεί να θυμώσουν, να μη με κάνουν πλέον παρέα, να με κοροϊδέψουν, να με απορρίψουν
• θα μείνω μόνος
• θα πάθω κάτι κακό και θα χάσω κι αυτά που έχω

Όλοι αυτοί είναι αβάσιμοι φόβοι, άγνωστοι στο συνειδητό γι’ αυτό και υποκινούν τη μετέπειτα συμπεριφορά και εγείρουν τα αντίστοιχα συναισθήματα. Το ότι υπάρχουν είναι αποτέλεσμα προγραμματισμών από την οικογένεια και το κοινωνικό πλαίσιο και όπως δημιουργήθηκαν έτσι μπορούν να αλλάξουν. Απλά χρειάζεται περισσότερος χρόνος, επιμονή και θέληση.

Μία ακόμη εξήγηση της αντίστασης στην αλλαγή είναι το ότι αν αλλάξω και χάσω το ρόλο μου πχ ως θύμα δεν θα μπορώ να ελέγχω τους άλλους. Με αυτή τη συμπεριφορά κάποιος μπορεί να έχει μάθει να κερδίζει την αξία του και να κρατά υπό έλεγχο τους γύρω του. Με άλλα λόγια, αν είμαι άρρωστος τότε θα με φροντίζουν και θα με προσέχουν πιο εύκολα και αν προσπαθήσω να γιατρέψω πχ την κατάθλιψη μου τότε δε θα με φροντίζουν, δεν θα με αγαπούν ούτε θα είναι εκεί ανά πάσα στιγμή και χωρίς να το ζητήσω. Το ίδιο συμβαίνει και με πιο απλά αρνητικά συναισθήματα που έχει οικειοποιηθεί κάποιος και δεν θέλει να τα αφήσει.

Όταν, λοιπόν, ανακαλύψει κάποιος ότι βιώνει τέτοιες εσωτερικές συγκρούσεις, δηλαδή μια πάλη ανάμεσα στο θέλω να αλλάξω αλλά κάτι υποσυνείδητα με εμποδίζει και τότε εγκαταλείπω την προσπάθεια είναι καλό να διερευνήσει τις αιτίες που υπονομεύουν την εξέλιξή του γιατί μόνο έτσι θα βρει το δρόμο προς τη νέα του ζωή. Επειδή αυτή η διαδικασία είναι περίπλοκη και αφορά μια εργασία με το υποσυνείδητο καλό είναι να απευθυνθεί σε κάποιον ειδικό ώστε αβίαστα και φυσικά να ξετυλίξουν το κουβάρι και να φτάσουν στη πηγή. Εκεί που ξεκίνησαν όλα και εκεί από όπου θα αρχίσει μια νέα αρμονική  και ισορροπημένη ζωή.

Πασχαλίδου Ισμήνη

Ψυχολόγος