Οι σύζυγοι που σκέφτονται να υποβάλλουν χωριστά φορολογική δήλωση θα πρέπει αποφασίσουν γρήγορα.

Θα πρέπει να το γνωστοποιήσουν με ανέκκλητη δήλωσή τους μέχρι την 28η Φεβρουαρίου 2019. Μάλιστα όπως διευκρινίζεται με εγκύκλιο της ΑΑΔΕ εάν το αίτημα υποβληθεί από τον ένα σύζυγο τότε είναι δεσμευτικό και για τον άλλο σύζυγο.

Ωστόσο, η υποβολή χωριστών δηλώσεων δεν είναι εύκολη υπόθεση και μπορεί να προκαλέσει μπελάδες στα ζευγάρια, καθώς απαιτεί τον συνυπολογισμό αρκετών παραμέτρων, όπως οι τεκμαρτές δαπάνες, τα εισοδήματα των παιδιών, οι δαπάνες με πλαστικό χρήμα που εξασφαλίζουν το αφορολόγητο όριο κλπ.

Η υποβολή προαιρετικά χωριστών φορολογικών δηλώσεων, ισχύει για δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος φορολογικού έτους 2018 και των επομένων ετών.

Σύμφωνα με την εγκύκλιο της ΑΑΔΕ:

Στην περίπτωση υποβολής κοινής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, θεωρείται εξαρτώμενο μέλος ο(η) σύζυγος, εφόσον δεν έχει ίδια φορολογητέα εισοδήματα. Κατά το έτος υποβολής χωριστής δήλωσης των συζύγων, το εισόδημα των ανήλικων τέκνων, προστίθεται στα εισοδήματα του γονέα που έχει το μεγαλύτερο συνολικό εισόδημα και φορολογείται στο όνομά του.

Αν οι γονείς έχουν ίσο ποσό συνολικού εισοδήματος, το εισόδημα του ανήλικου τέκνου προστίθεται στο εισόδημα του πατέρα και φορολογείται στο όνομά του.

Σε περίπτωση που ένας εκ των γονέων έχει τη γονική μέριμνα, το εισόδημα του ανήλικου τέκνου προστίθεται στα εισοδήματα του γονέα αυτού. Η ρύθμιση αυτή ισχύει και για τα μέρη του συμφώνου συμβίωσης.

Σε περίπτωση χωριστών δηλώσεων συζύγων το ποσό της ελάχιστης αντικειμενικής δαπάνης διαβίωσης δεν μπορεί να είναι κατώτερο των 3.000 ευρώ για κάθε σύζυγο.

Σε περίπτωση χωριστών δηλώσεων συζύγων, για την κάλυψη ή τον περιορισμό της διαφοράς που προκύπτει, λαμβάνονται υπόψη τα αναγραφόμενα στη δήλωση χρηματικά ποσά της παραγράφου αυτής, όπως αυτά δηλώνονται από τον κάθε σύζυγο χωριστά.

Οι αντικειμενικές δαπάνες και υπηρεσίες με πλαστικό χρήμα καθώς και οι δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων που αφορούν τον κάθε σύζυγο βαρύνουν αυτόν ατομικά. Κοινή δήλωση δύνανται να υποβάλλουν και τα πρόσωπα που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης.

Στην περίπτωση αυτή έχουν την ίδια φορολογική αντιμετώπιση με τους έγγαμους που υποβάλλουν κοινή δήλωση. Υπόχρεος της υποβολής φορολογικής δήλωσης είναι το μέρος του συμφώνου συμβίωσης, το οποίο δηλώνεται ως υπόχρεος και για τα εισοδήματα του άλλου μέρους.

Στις κοινές δηλώσεις οι τυχόν ζημίες του εισοδήματος του ενός συζύγου ή μέρους συμφώνου συμβίωσης, δεν συμψηφίζονται με τα εισοδήματα του άλλου συζύγου ή του άλλου μέρους συμφώνου συμβίωσης.

Επίσης, οι σύζυγοι ή τα μέρη συμφώνου συμβίωσης, υποβάλλουν χωριστή φορολογική δήλωση, ο καθένας για τα εισοδήματά του, εφόσον: Έχει διακοπεί η έγγαμη συμβίωση ή έχει λυθεί το σύμφωνο συμβίωσης κατά τον χρόνο υποβολής της δήλωσης.

Το βάρος της απόδειξης για τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης ή τη λύση του συμφώνου συμβίωσης φέρει ο φορολογούμενος. Ο ένας από τους δύο συζύγους ή ένα από τα δύο μέρη συμφώνου συμβίωσης είναι σε κατάσταση πτώχευσης ή έχει υποβληθεί σε δικαστική συμπαράσταση.

Πηγή: dikaiologitika.gr

Έναν σοβαρό καυγά με την 29χρονη κόρη του επικαλέστηκε στους αστυνομικούς αργά χθες το βράδυ ο πατέρας της που εξαρχής είχε θεωρηθεί ύποπτος από τους αστυνομικούς για τη δολοφονία της κοπέλας στην Κέρκυρα.

Κέρκυρα: Θαμμένη κοντά στο σπίτι της βρέθηκε η 29χρονη που αγνοούνταν -Φέρεται να ομολόγησε ο πατέρας της

Σύμφωνα με πληροφορίες που έρχονται στη δημοσιότητα ο Αλβανός παιδοκτόνος φέρεται να μην ενέκρινε τη σχέση της κόρης του. Όπως ομολόγησε ο ίδιος στους αστυνομικούς καυγάδισαν ανήμερα της Πρωτοχρονιάς με αποτέλεσμα να τη σκοτώσει χτυπώντας τη στο κεφάλι με αιχμηρό μεταλλικό αντικείμενο.

Την εξαφάνιση της 29χρονης Αγγελικής Πέτρου δήλωσε την Τετάρτη ο Αφγανός σύντροφός της, όταν είδε ότι δεν επέστρεψε στο σπίτι που έμενε το βράδυ της Τρίτης και δεν πήγε και στη δουλειά της.

Ο ίδιος κατέθετε επί ώρες στην Ασφάλεια της Κέρκυρας και πολύ γρήγορα οι αστυνομικοί που ανέλαβαν τις έρευνες κατάφεραν να ξετυλίξουν το κουβάρι της μυστηριώδους εξαφάνισης και να βρουν την κοπέλα θαμμένη κοντά στο σπίτι της.

Η 29χρονη κοπέλα με καταγωγή από το Μπεράτ της Αλβανίας εργαζόταν τους τελευταίους μήνες σε μια κερκυραϊκή επιχείρηση. Στην Κέρκυρα είχε μόνο τον πατέρα της και τον φίλο της.

Πηγή: thebest.gr

Παραδόθηκε στην αστυνομία ο δράστης της δολοφονίας του 21χρονου Ηλία στον Πειραιά. Η άγρια δολοφονία, έγινε για ασήμαντη αφορμή την Πρωτοχρονιά. Ο δράστης πυροβόλησε δύο φορές σε βάρος του θύματος. Αυτή την ώρα στην ασφάλεια βρίσκονται η φίλη του θύματος και ο αδελφός του προκειμένου να δώσουν συμπληρωματικές καταθέσεις. Ο δράστης, σύμφωνα με πληροφορίες, φέρεται να έχει ποινικό παρελθόν.


Το χρονικό του εγκλήματος - Ποιό ήταν το θύμα

Ραντεβού θανάτου είχε ο 21χρονος Ηλίας, που λίγες ώρες και αφού είχε αλλάξει ο χρόνος έπεφτε νεκρός από τα πυρά άγνωστου άνδρα έξω από νυχτερινό μαγαζί στον Πειραιά ξημερώματα Πρωτοχρονιάς.

Ο νεαρός από τη Νίκαια, διανομέας στο επάγγελμα διασκέδαζε με την παρέα του σε νυχτερινό μαγαζί όταν άρχισαν να λογομαχούν με έναν άγνωστο άνδρα που είχε έρθει για να διασκεδάσει και αυτός με την παρέα του.

Οι δυο άνδρες δεν άργησαν να πιαστούν στα χέρια έξω από το μαγαζί όταν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα ο άγνωστος τράβηξε πιστόλι και πυροβόλησε εν ψυχρώ τον 21χρονο Ηλία.

Ο δράστης τράπηκε σε φυγή αφήνοντας αιμόφυρτο τον νεαρό ο οποίος είχε προλάβει να προστατέψει και την κοπέλα του η οποία βρισκόταν στο σημείο, δίπλα από τον Ηλία.

Ο άτυχος 21χρονος μεταφέρθηκε αμέσως στο Τζάνειο νοσοκομείο όπου υπέκυψε στα τραύματά του.

Το χρονικό

Όλα ξεκίνησαν, σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα, όταν ο νεαρός άνδρας ενεπλάκη σε καυγά με έναν άλλον άνδρα, στις 04.00 ανήμερα Πρωτοχρονιάς, έξω από νυχτερινό κέντρο στην οδό Κολοκοτρώνη 115.

Ο άγνωστος, μέχρι στιγμής, δράστης, κατά τη διάρκεια του τσακωμού, φέρεται ότι είπε στον 21χρονο: «έλα έξω να τα πούμε».

Ο νεαρός βγήκε έξω και τότε ο δράστης έβγαλε ένα όπλο, τον πυροβόλησε εξ' επαφής και στη συνέχεια εξαφανίστηκε.

Οι θαμώνες του μαγαζιού κάλεσαν το ασθενοφόρο, το οποίο, σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα καθυστέρησε να έρθει.

Σύμφωνα με κατοίκους της περιοχής, ακούστηκαν δύο με τρεις πυροβολισμοί, ενώ έξω από το μαγαζί που διαδραματίστηκε ο καυγάς υπάρχει μία μεγάλη κηλίδα αίματος.

Στο σημείο απ΄ όπου μεταφέρθηκε ο άνδρας βρέθηκαν δύο κάλυκες από πιστόλι.

Προανάκριση για την υπόθεση διενεργεί το Τμήμα Εγκλημάτων κατά Ζωής της Ασφάλειας Αττικής.

Οι αστυνομικοί εξετάζουν άτομα που βρισκόταν στην περιοχή προκειμένου να διευκρινίσουν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διαπράχθηκε το έγκλημα.

Στη διάθεση των Αρχών υπάρχει, επίσης και οπτικό υλικό, από κάμερα ασφαλείας που ήταν τοποθετημένη στο νυχτερινό κέντρο.

Ορισμένες πληροφορίες, αναφέρουν ότι ο νεαρός άνδρας πιθανότατα τσακώθηκε με τον δράστη, για τα… μάτια μιας γυναίκας, μέσα στο κλαμπ.

Πηγή: protothema.gr

Αναρτήθηκαν σήμερα Τετάρτη 02/01/2019, στη διαδικτυακή πύλη του ΟΑΕΔ www.oaed.gr, ο Προσωρινός Πίνακας Κατάταξης ανέργων και ο Πίνακας Αποκλειομένων στο «Ειδικό πρόγραμμα απασχόλησης για 5.500 άνεργους πτυχιούχους Ανώτατων Εκπαιδευτικών και Τεχνολογικών Ιδρυμάτων, ηλικίας 22-29 ετών, σε Υπουργεία και εποπτευόμενους δημόσιους φορείς».

Η κατάρτιση των πινάκων πραγματοποιήθηκε με αυτοματοποιημένο, διαφανή και αντικειμενικό τρόπο μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος (ΟΠΣ) του ΟΑΕΔ, με βάση τα προβλεπόμενα κριτήρια της εγκεκριμένης από το ΑΣΕΠ Δημόσιας Πρόσκλησης.

Ο Προσωρινός Πίνακας Κατάταξης Ανέργων περιλαμβάνει τους ωφελούμενους εγγεγραμμένους στα μητρώα ανέργων του Οργανισμού, πτυχιούχους Ανώτατων Εκπαιδευτικών και Τεχνολογικών Ιδρυμάτων ηλικίας 22 -29 ετών, που θα εργαστούν για 12 μήνες με πλήρη απασχόληση και ασφάλιση στους Φορείς Υποδοχής, όπως έχουν καθοριστεί βάσει της Δημόσιας Πρόσκλησης Νο 11/2018.

Οι ενδιαφερόμενοι έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν για την ηλεκτρονική τους αίτηση και τη μοριοδότησή τους με τους ακόλουθους τρόπους:

Από το Μητρώο τους μέσω του e-Services IIS στην καρτέλα της αντίστοιχης αίτησής τους

Από τους πίνακες κατάταξης με τον αριθμό πρωτοκόλλου της αίτησής τους και σε περίπτωση αποκλεισμού τους, για το λόγο που αποκλείστηκαν, από τον Πίνακα Αποκλειομένων

Τυχόν αιτιολογημένες ενστάσεις κατά των αποτελεσμάτων των παραπάνω πινάκων μπορούν να υποβληθούν εντός τριών (3) εργάσιμων ημερών από την επόμενη της έκδοσης των προσωρινών αποτελεσμάτων, δηλαδή από την Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2019 και ώρα 10^η πρωινή έως και την Δευτέρα 7 Ιανουαρίου 2019 και ώρα 12^η μεσημβρινή, αποκλειστικά με ηλεκτρονικό τρόπο από τους πιστοποιημένους χρήστες της διαδικτυακής πύλης του Οργανισμού, με τη χρήση των κωδικών πρόσβασης.

Οι ενιστάμενοι υποβάλλουν τα απαραίτητα δικαιολογητικά, είτε ηλεκτρονικά, (επισυνάπτοντάς τα κατά την υποβολή της ηλεκτρονικής ένστασης), είτε καταθέτοντάς τα στα αρμόδια ΚΠΑ2 μέχρι τις 15:00 της Δευτέρας  7 Ιανουαρίου 2019 προκειμένου να επισυναφθούν από τους αρμόδιους υπαλλήλους των ΚΠΑ2 στην ηλεκτρονική ένστασή τους, συνοδευόμενα από τυχόν σημειώσεις της αρμόδιας Υπηρεσίας (ΚΠΑ2), σύμφωνα με την οριζόμενη διαδικασία στη Δημόσια Πρόσκληση 11/2018.

Τραγωδία το βράδυ της Πρωτοχρονιάς στο 2ο χλμ του δρόμου Λιβαδειάς – Ορχομενού όταν αυτοκίνητο που οδηγούσε 52χρονος Ρομά βγήκε εκτός δρόμου, χτύπησε σε τσιμεντένιο γεφυράκι και ακινητοποιήθηκε σε χαντάκι.

Από την εκτροπή σκοτώθηκε ένα βρέφος 11 μηνών και τραυματίστηκαν ελαφρά ένα ακόμη μωρό 13 μηνών και τέσσερα παιδιά ηλικίας 7,6,5 και 3 ετών.

Ελαφρά τραυματίστηκε ακόμη ο 29χρονος επιβάτης, ενώ δεν τραυματίστηκαν ο οδηγός και η γυναίκα 24 ετών.

Πηγή: tempo24.news

Συναγερμός έχει σημάνει από το πρωί στις φυλακές Κορυδαλλου όταν έγινε αντιληπτή η απόδραση δυο κρατουμένων.

Πρόκειται για δυο Αλβανούς, αδέλφια μεταξύ τους, που κρατούνταν στην Δ’ πτέρυγα των δικαστικών φυλακών.

Οι Αλβανοί κατάφεραν να κόψουν τα κάγκελα του κελιού τους, να βγουν στον προαύλιο χώρο, να σκαρφαλώσουν τον τοίχο με ένα αυτοσχέδιο σχοινί που είχαν λουριά τσαντών, στην άκρη του οποίου είχαν έναν γάντζο και να το σκάσουν κάτω από τη μύτη των σωφρονιστικών υπαλλήλων και των εξωτερικών φρουρών.

Η απόδραση των δυο Αλβανών κρατουμένων, που σύμφωνα με πληροφορίες έχουν καταδικαστεί για διακεκριμένες κλοπές και ληστείες, έγινε αντιληπτή σήμερα το πρωί, αν και η απόδραση σημειώθηκε χθες στις 20:30 το βράδυ!

Σύμφωνα με πληροφορίες οι δυο κρατούμενοι ενώ ήταν το βράδυ στα κελιά τους, στην πρωινή καταμέτρηση ήταν άφαντοι.

Η ώρα απόδρασης έγινε γνωστή από τις καμερες των φυλακών που κατέγραψαν την απόδραση, κάτι που δημιουργεί νέα ερωτήματα για το πως ουδείς είδε το παραμικρό.

Τη διερεύνηση της υπόθεσης για τις συνθήκες κατά τις οποίες οι κρατούμενοι κατόρθωσαν να  «αποχωρήσουν»  από τις φυλακές Κορυδαλλού, έχει αναλάβει το υπουργείο Δικαιοσύνης

Πηγή: protothema.gr

Η γοητεία των Μετεώρων στην Καλαμπάκα ήταν εκείνη που μάγεψε για τελευταία φορά τον Θοδωρή που είχε γράψει στη σελίδα του στο Instagram «η ζωή είναι μια περιπέτεια». Μόνο που ο 14χρονος από την Ξηροκρήνη Θεσσαλονίκης δεν θα έχει καμία άλλη ευκαιρία για περιπέτεια μιας και λίγα λεπτά μετά την έλευση του 2019 έπεσε απο την ταράτσα της πολυκατοικίας που είχε πάει για να θαυμάσει τα πυροτεχνήματα χάνοντας αδόκητα τη ζωή του και βυθίζοντας στο πένθος οικογένεια και φίλους.

Ο Θοδωρής μαζί με τον πατέρα του, τη γιαγιά του και τον μικρότερο αδερφό του είχαν πάει στο διαμέρισμα της θείας του για να περάσουν όλοι μαζί την αλλαγή του χρόνου. Ο άτυχος ανήλικος ανέβηκε στην ταράτσα της πολυκατοικίας για να παρακολουθήσει τη ρίψη πυροτεχνημάτων κατά την αλλαγή του χρόνου.

Κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες πάτησε σε γυάλινη επιφάνεια, η οποία υποχώρησε και έπεσε στο φωταγωγό. Όταν έφτασαν στο σημείο οι διασώστες του ΕΚΑΒ, ο 14χρονος είχε ήδη υποκύψει στα τραύματά του. Φίλοι και συγγενείς προσπαθούν να συνέλθουν από το σοκ, ενώ οι αποκαλύψεις για την απίστευτη τραγωδία που συνέβη σε μια από τις πιο χαρούμενες κι ευτυχισμένες στιγμές, συνεχίζονται. Όπως δήλωσε αποκλειστικά στον Ant1 η ιδιοκτήτρια του σπιτιού όπου φιλοξενούνταν ο 14χρονος για το ρεβεγιόν της Πρωτοχρονιάς, πάνω στην έξαψη της χαράς, κανείς δεν κατάλαβε αμέσως τι είχε συμβεί. Μόνο όταν κατέβηκαν ξανά από την ταράτσα στο σπίτι, αντιλήφθηκαν ότι το αγόρι δεν ήταν μαζί τους και τότε άρχισαν να το αναζητούν. Λίγα λεπτά αργότερα είδαν τα σπασμένα γυαλιά και το παιδί πεσμένο στο φωταγωγό και κάλεσαν αμέσως το ΕΚΑΒ, αδυνατώντας να πιστέψουν τι είχε συμβεί...

Τα μηνύματα των φίλων του στο Instagram είναι συγκλονιστικά.

"Καλό παράδεισο αδερφέ. Θα μας λείψει η παρουσία σου στην ομάδα των κανονιέρηδων. Θα είσαι πάντα στις καρδιές μας".

"Καλό παράδεισο αδερφέ μου, που τόσο άδικα έφυγες.Σε ευχαριστώ για όλες τις στιγμές που μου χάρισες. Σε ευχαριστώ για όλες τις φορές που με στήριξες. Δεν θα σε ξεχάσω ποτέ. Ένας άγγελος μαζί με τους υπόλοιπους αγγέλους. Να μας προσέχεις αδερφέ από εκεί ψηλά".

Πηγή: protothema.gr 

Το χρονικό του εγκλωβισμού της μαζί με το σύζυγό της και φίλους στην Ευρυτανία

Μοιραία στάθηκε η νύχτα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς για ένα ζευγάρι από την Αθήνα που πήγε με φίλους στην Ευρυτανία για τις γιορτινές μέρες.

Η παρέα βγήκε για διασκέδαση και μετά το ρεβεγιόν επέστρεφε στα ενοικιαζόμενα δωμάτια που ήταν έξω από το Καρπενήσι κοντά στο χωριό Άγιος Νικόλαος. Λίγο πριν φτάσουν στον προορισμό τους το αυτοκίνητο ακινητοποιήθηκε από το πολύ χιόνι και εγκλωβίστηκαν.

Επειδή το σημείο που διέμεναν ήταν σχετικά κοντά τα δυο ζευγάρια που επέβαιναν στο αυτοκίνητο πήραν τη μοιραία απόφαση να το αφήσουν εκεί και να πάνε μέχρι τα δωμάτιά τους περπατώντας μέσα στα χιόνια όπως μετέδωσε το evrytanikospalmos.gr........

Δυστυχώς μετά από μερικά λεπτά πορείας μέσα στο χιόνι η μια γυναίκα της παρέας, ηλικίας 55 ετών, σωριάστηκε μέσα στα χιόνια. Αμέσως κάλεσαν σε βοήθεια ΕΚΑΒ, Πυροσβεστική και αστυνομία που έσπευσαν στο σημείο, χωρίς όμως να μπορέσουν να βοηθήσουν την άτυχη γυναίκα η οποία όταν διακομίστηκε στα επείγοντα του νοσοκομείου Καρπενησίου, απλά διαπιστώθηκε ο θάνατός της.

Όπως όλα δείχνουν η 55χρονη αντιμετώπιζε πρόβλημα υγείας, που πιθανότατα δεν γνώριζε και όταν εκτέθηκε στις συγκεκριμένες καιρικές συνθήκες την πρόδωσε η καρδιά της. Να σημειώσουμε ότι είχε περίπου 30 πόντους χιόνι και ο υδράργυρος εκείνη την ώρα ήταν αρκετά κάτω από το μηδέν.

Η ιατροδικαστική έκθεση είναι αυτή που θα δείξει ποια ήταν η αιτία θανάτου της άτυχης γυναίκας που έφυγε μετά την αλλαγή του χρόνου.

Πηγή: newsbeast.gr

Παρατείνεται έως τις 28 Φεβρουαρίου 2019 η προθεσμία για την ανανέωση και την έκδοση των νέων δελτίων μετακίνησης σε άτομα με αναπηρία. Η παράταση αυτή δίνεται κατόπιν σχετικής εγκυκλίου του Υπουργείου Εργασίας και ισχύει για όλες τις Περιφερειακές Ενότητες της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας.

Τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για τους δικαιούχους Δελτίων Μετακίνησης ΑμεΑ, είναι:

1. Αίτηση του ενδιαφερομένου (δίνεται από την Υπηρεσία).
   2. Φωτοτυπία γνωμάτευσης Υγειονομικής Επιτροπής όπου θα αναγράφεται το παθολογοανατομικό ποσοστό αναπηρίας (από 67% και άνω) και να αναφέρει τη διάρκεια ισχύος ή απόφαση ΚΕ.Π.Α.
   3. Όσοι λαμβάνουν οικονομική ενίσχυση ΑΜΕΑ (επίδομα) από τις αρμόδιες υπηρεσίες πρόνοιας των Δήμων ή το διατροφικό επίδομα από τις Περιφερειακές Ενότητες ή από τον ΟΠΕΚΑ, δικαιούνται κάρτα χωρίς την προσκόμιση γνωμάτευσης.
   Η πιστοποίηση γίνεται με βεβαίωση εγγραφής στο μητρώο επιδοματούχων από τους Δήμους ή τις Περιφερειακές Ενότητες ή τον ΟΠΕΚΑ.
   4. Φωτοτυπία της αστυνομικής ταυτότητας.
   5. Εκκαθαριστικό Σημείωμα της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. (Φορολογικού έτους 2017).

Οι δικαιούχοι οι οποίοι, με υπεύθυνη δήλωση τους, δεν επιθυμούν την προμήθεια του σχετικού δελτίου για το Αστικό ΚΤΕΛ αλλά μόνο για το Υπεραστικό, δεν υποχρεούνται να προσκομίζουν φορολογική δήλωση.

Για τους νέους δικαιούχους απαιτούνται όλα τα παραπάνω και επιπλέον δύο φωτογραφίες.

Για ανανέωση και έκδοση νέων καρτών, καθώς και για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στις Διευθύνσεις Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας των Περιφερειακών Ενοτήτων και στα ΚΕΠ των Δήμων της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και, ως εξής:

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΧΑΪΑΣ
Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Π.Ε. Αχαΐας
Π.Π. Γερμανού 98, Πάτρα, (όροφος 1, γραφείο 3 & 4)
τηλ. 2613620 746, 2613620 739, 712. -731

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΗΛΕΙΑΣ
Διοικητήριο Πύργου, Μανωλοπούλου 47 (όροφος 4, γραφείο 7)
Τηλ.2621360434, 2621360437,2621360439

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ
Διοικητήριο Μεσολογγίου, Κύπρου 30 (όροφος 1, γραφείο 11)
Τηλ. 2631361154
Αγρίνιο: Τμήμα Δημόσιας Υγείας Αγρινίου, Ε.Ο Αντιρρίου – Ιωαννίνων και Τσιμτσέλη (όροφος 2, γραφείο 11)
Τηλ. 2641363201

Η περιοχή «Αβαρνίτσα» αναφέρεται δύο φορές σε  επιστολές του 13^ου αιώνα π.Χ. του Ιωάννη Απόκαυκου [1].

Η δεύτερη αναφορά  για την Αβαρνίτσα είναι στην επιστολή [2]  την οποία ο Απόκαυκος απευθύνει στον επίσκοπο Βόνδιτζας, τον Νικόλαο,   και του αναφέρει  ότι κατά την επιστροφή του από την Αρτα στην Ναύπακτο, είχε μια απρόβλεπτη ταλαιπωρία που κινδύνευσε σοβαρά η ζωή του. Είχε ξεκινήσει με πλοιάριο από τις ακτές της Αρτας και κατά την διάρκεια του θαλάσσιου ταξιδιού (προς τα νότια του Αμβρακικού κόλπου)  τους έπιασε   μια άγρια κακοκαιρία που έβαλε την ζωή τους σε κίνδυνο. Κατόρθωσαν να βγούν στην στεριά κοντά στην περιοχή της Αβαρνίτσας. Στη συνέχεια της επιστολής του ο Απόκαυκος ζητά συγνώμη από το τον επίσκοπο Βονδίτζης για την μη επίσκεψη στη Βόνδιτζα ώστε να δεί την επισκευή του Ιερού ναού της Θεοτόκου.

Ας μείνουμε σε αυτή την επιστολή πρίν αναφερθούμε στην πρώτη που αναγράφεται πάλι η περιοχή της Αβαρνίτσας.

Από εξέταση των στοιχείων της δεύτερης  επιστολής διακρίνεται καθαρά ότι η περιοχή της Αβαρνίτσας είχε σχέση με κοντά στην θάλασσα. Μπορεί είχε  λιμάνι ή περιοχή που να κατέληγε σε λιμάνι ή σε κάποια σκάλα [3]. Εφόσον η Αρτα είναι στα Βόρεια του Αμβρακικού κόλπου , η Αβαρνίτσα πρέπει να αναζητηθεί στους τρείς άλλους προσανατολισμούς. Ας δούμε μερικά σκεπτικά και δεδομένα για να υπάρξουν ασφαλή συμπεράσματα.

Το λιμάνι επιβίβασης πρέπει να ήταν η Κόπραινα ή η Σαλαώρα. Μεγαλύτερες πιθανότητες έχει το λιμάνι της Κόπραινας. Η τρικυμία που τους  έπιασε δεν ήταν προβλέψιμη, δηλ. όταν ξεκίνησαν από την Αρτα ο καιρός ήταν καλός και τίποτα δεν προμήνυε την ανωμαλία του καιρού που ακολούθησε. Συνεπώς η κακοκαιρία άρχισε όταν ήταν στη μέση της θαλάσσιας διαδρομής ή και πιο κοντά στον προορισμό. Ο προορισμός ήταν το λιμάνι στο Λουτράκι καθόσον από εκεί ξεκινούσε ο δρόμος για τα νότια της Ακαρνανίας και τα κατά περίπτωση ασφαλή περάσματα του ποταμού Αχελώου.

Αναπτύξαμε πολλές συζητήσεις με επαγγελματίες ψαράδες αλλά και με ερασιτέχνες που όμως αυτό το χόμπι τους, τους έχει δώσει ατέλειωτες ώρες δραστηριότητας μέσα στον Αμβρακικό κόλπο και στην καθομιλουμένη θα μπορούσαμε να καταγράψουμε την φράση «έχουν ζήσει πολλά στα νερά του Αμβρακικού». Μιλήσαμε με τους Αμφικτίονες Παντελή Σουρτζή και Νίκανδρο Ιωάννου. Κοινή άποψή τους ήταν ότι μόνο ο ανατολικός παλιόκαιρος παρουσιάζει αυτά τα φαινόμενα. Δηλ. χωρίς άμεσες προειδοποιήσεις να αρχίζει η κακοκαιρία σε σημείο μεγάλης επικινδυνότητας.

Το να τους ώθησε η κακοκαιρία στα δυτικά πέραν της Βόνδιτζας, δεν θα ήταν συνακόλουθο με την συγνώμη που ζήτησε ο Απόκαυκος στο να μην  επισκεφτεί την Βόνδιτζα λόγω της υπερβολικής κούρασης που είχε.  Δηλ. να πέρασε μέσα από την Βόνδιτζα και να μην σταμάτησε εκεί.

Αυτή η ακολουθία δεδομένων μας οδηγεί στην σκέψη του έκτακτου ελλιμενισμού του Απόκαυκου σε μια ακτή ανάμεσα στο Λουτράκι και την Βόνδιτζα με αποκλεισμό των δύο αυτών λιμανιών. Σε αυτό το συμπέρασμα συνηγορεί και η απολογία του Απόκαυκου που ενώ ήταν κοντά στη Βόνδιτζα δεν επεχείρησε να την επισκεφτεί λόγω της κούρασης που είχε.

Τέτοιοι χώροι ελλιμενισμού,  στη προαναφερθείσα απόσταση, είναι  το λιμάνι της Ρούγας, η σκάλα στο Παλιονήσι[4] και η σκάλα του σημερινού χωριού Δρυμός Βόνιτσας. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι τα παράλια του Αμβρακικού κόλπου έχουν διαχρονικά αλλοιωθεί . Οι χάρτες του Goetz W. Faisst [5]  μας δείχνουν τα σημεία που το έδαφος υποχώρησε (ή βυθίστηκε από την άνοδο των νερών της θάλασσας) και τα σημεία που είχαμε αλλουβιακές αποθέσεις από τις ροές των ποταμιών.

Στη περιοχή του σημερινού Δρυμού, από τις νότιες ακτές Παλιονήσι[6] μέχρι και τους Αγιους Σαράντα[7], οι αλλουβιακές αποθέσεις έχουν προσθέσει εκατοντάδες μέτρα στεριάς μέσα στον Αμβρακικό κόλπο. Στις εκβολές του ποταμού και των άλλων παραποτάμων η αλλουβιακή απόθεση είναι με κύριο χαρακτηριστικό τον «χαλιά»[8], ενώ όσο απομακρυνόμαστε από τις κοίτες του μεγάλου ποταμού και των μικρότερων ποταμιών, έχουμε αλλουβιακές αποθέσεις λάσπης και γιαυτό στα δυτικά της περιοχής αυτή κυριαρχούν οι βάλτοι.

Ας έλθουμε στην πρώτη επιστολή[9] του Αποκαυκου που και σε αυτήν αναφέρεται η περιοχή Αβαρνίτσα. Χρονολογικά  πρέπει να τοποθετηθούμε στην εποχή που ο Απόκαυκος αντιμετωπίζει την επιθυμία του Κωνσταντίνου Δούκα Κομνηνού , για  επιβολή υψηλής φορολογίας και αφαίρεση πόρων και εξουσιών από την Μητρόπολη Ναυπάκτου.

Ο Απόκαυκος αποχωρεί από την Ναύπακτο και διαμένει πλέον στην Αβαρνίτσα.

Οι λόγοι της αναγκαίας μετοίκησης στην Αβαρνίτσα πρέπει να έχουν να κάνουν με την εκεί ύπαρξη μιας περιουσίας της Μητρόπολης Ναυπάκτου, να έχει κάποια οικήματα (όπως θα δούμε σε δεινή κατάσταση) και να παρέχουν ασφάλεια έναντι  της επινολής από τον Κωνσταντίνο Δούκα Κομνηνό, ο οποίος  έφτασε στο σημείο να βάλλει ανθρώπους του να επιχειρήσουν την δολοφονία του Επισκόπου Αχελώου.

Αν δεχθούμε το συμπέρασμα από την πρώτη  επιστολή, ότι η Αβαρνίτσα ήταν ανάμεσα από Λουτράκι και Ρούγα, τότε αυτή η περιοχή παρέχει ασφάλεια λόγω της κυριαρχίας σε αυτήν των Κομνηνών, των Κομνηνών της Βόνδιτζας.

Το ότι τα καταλύματα ήταν κατεστραμμένα μας συνηγορούν όσα γράφει στις επιστολές του ο Απόκαυκος προς τον Επίσκοπο Βονδίτζης. Αρχικά του ζητά ρούχα και μετά του γράφει για τροφή. Βέβαια σε μια άλλη μετέπειτα επιστολή ο Απόκαυκος ειρωνεύεται στον επίσκοπο Βονδίτσης για τις προμήθειες που του έστειλε. Χαρακτηριστικά του γράφει ότι η ποσότητα λαδιού που έλαβε δεν  ήταν τόση που να λαδώσει την ουρά ενός ποντικιού.

Που μπορούσε να υπάρχει μια τέτοια ιδιοκτησία που θα επέτρεπε στον Μητροπολίτη Ναυπάκτου, τον Απόκαυκο,  να διαμείνει και να είναι ασφαλής και κυρίως ΙΕΡΗ;

Πρέπει να αναζητηθούν περιοχές όπου υπήρχε ιδιοκτησία της Μητρόπολης Ναυπάκτου.

Από άλλη επιστολή[10] του Απόκαυκου σε επίσκοπο Βονδίτζης, πληροφορούμαστε ότι η μονή των Σφετών ανήκε στην Μητρόπολη Ναυπάκτου. Το που μπορεί να βρίσκονταν η μονή των Σφετών έχει αναζητηθεί διεξοδικά σε άλλο άρθρο της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων[11].  Τελευταία τα στοιχεία που μας παρέδωσε ο Στέλιος Μουζάκης, επιβεβαιώνουν τους προσανατολισμούς που τέθηκαν σε αυτό το άρθρο[12].

Ο Απόκαυκος δεν προτιμά στην μονή Σφετών, αλλά προτιμά (άγνωστο γιατί) την Αβαρνίτσα.

Η Αβαρνίτσα είναι ασφαλές μέρος λόγω της στρατιωτικής δύναμης των Κομνηνών, έχει κάποια οικήματα έστω και σε κακή κατάσταση και σίγουρα πρέπει να είναι ΙΕΡΟ μέρος, με μεγάλη θρησκευτική οντότητα τα προηγούμενα χρόνια ή αιώνες και με προοπτική, αν η κατάσταση στην Ναύπακτο δεν ομαλοποιηθεί και να επανέλθει η ασφάλεια της διαβίωσης, στην Αβαρνίτσα να εγκατασταθεί η έδρα της Μητρόπολης.

Πρέπει να αναζητήσουμε τα Ιερά μέρη της προαναφερόμενης περιοχής, αρχίζοντας από τα πρώτα ανατολικά της Βόνδιτζας. Ο πρώτος ιερός χώρος που συναντάμε είναι το τρίγωνο Ψηλόραχη-σπήλαιο Κουρήτα- Ασκηταριό. Πρόκειται για ένα τρίγωνο με σημαντική θρησκευτική δραστηριότητα από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι τα χριστιανικά. Το σπήλαιο του Κουρήτα ήταν ένα προϊστορικό λατρευτικό σπήλαιο, που το πλήθος αλλά και η αξία των αφιερωμάτων που βρέθηκαν σε πρόσφατες  ανασκαφές[13], μας προσδιορίζουν τον βαθμό  της  προσέλευσης και του  σεβασμού που είχε,

Η Ψηλόραχη , η οποία με το σχήμα που έχει σαν πυραμίδα αλλά και τα απομεινάρια κάποιου ιερού στην κορυφή της, είναι το δεύτερο σημείο του τρίγωνου. Ακριβώς απέναντι από το σπήλαιο Κουρήτα και την Ψηλόραχη, βρίσκεται το Ασκηταριό, μια περιοχή διαχρονικής  ασκήτευσης . Εκεί έχει ασκητεύσει και ο  Άγιος Γεώργιος Αμάστριδος.

Πιο δυτικά έχουμε το Κουτσπερό, το οποίο δυστυχώς πρόσφατα σαρώθηκε από μπουλντόζες και έχει γίνει ενεργειακό πάρκο. Ακολουθεί η περιοχή της Παλιοκλησιάς[14], για την οποία έχουμε αναφερθεί διεξοδικά με το άρθρο «Η διακόνισσα Θεοπρέπεια» [15]. Ένας ιερός χώρος της παλιάς θρησκείας των 12 θεών του Ολύμπου με ναό και Ασκληπιείο  και αργότερα  στα θεμέλια αυτού του χώρου ανεγέρθηκε μεγάλος χριστιανικός ναός.

Για τα ευρήματα της Παλιοεκκλησιάς αλλά και του άλλου μεγάλου χριστιανικού ναού στις βάσεις και  στο προαύλιο του σημερινού ναού του Αγίου Δημητρίου Δρυμού, μας έχει αφήσει αξιόπιστες σημειώσεις ο αρχαιολόγος Ευθύμιος  Μαστροκώστας, από τις οποίες αντλήσαμε στοιχεία του προαναφερόμενου άρθρου.

Τέλος στο ανατολικό μέρος της προαναφερόμενης περιοχής για έρευνα της Αβαρνίτσας, υπήρχε  ο οικισμός «Άγιοι Σαράντα» που μόνο και μόνο η ονομασία προσιδιάζει τις προηγούμενες μας σκέψεις.

Πλέον οι πρόσφατες ανασκαφές στον Δρυμό Βόνιτσας με ανάδειξη ενός μεγάλου Χριστιανικού ναού και ενός οικιστικού συγκροτήματος συμπληρώνουν  την εικόνα του ιερού χώρου  μιας περιοχής.  Τρείς μεγάλοι ναοί σε απόσταση μεταξύ τους στο ένα μίλι, χωρίς να έχουμε ακόμη στοιχεία για ύπαρξη και άλλων ναών στην ενδιάμεση περιοχή.

Με βάση όλα τα ανωτέρω  το δικό μας συμπέρασμα είναι για ταύτιση της  περιοχή της Αβαρνίτσας  με αυτό τον χώρο του σημερινού χωριού Δρυμός Βόνιτσας.

Αν σταθούμε τώρα στην διαχρονική ονοματολογία της περιοχής αυτής θα δούμε ότι μόνο το Θύρρειο μπορεί να ταυτιστεί με την συγκεκριμένη τοποθεσία που έχει σήμερα. Βέβαια θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν ότι οι αναφορές που έχουμε από τα αρχαία χρόνια πρέπει να μας κάνουν να διακρίνουμε δύο ονομασίες. Την ονομασία της πόλης Θύρρειο και την ονομασία της ευρύτερης περιοχής που ελέγχει στρατιωτικά η πόλη Θύρρειο. Σε αυτή την σκέψη  μας βοηθούν τα γραφόμενα από τον Κικέρωνα όταν επισκέφτηκε το Θύρρειο. Αναφέρει πληθυσμό 70000 κατοίκων. Ο Κικέρων βέβαια δεν μπορεί να αναφέρονταν στην πόλη του Θυρρείου αλλά στην περιοχή ισχύος του Θυρρείου.

Τώρα αν παρατηρήσουμε τις ταυτοποιήσεις των γνωστών αρχαίων ακαρνανικών πόλεων, βλέπουμε ότι έχουμε αρκετές πόλεις-περιοχές χωρίς ταύτιση με σημερινές τοποθεσίες και εκεί ¨παίζεται¨ένα παιγνίδι στις αρχαιολογικές προσεγγίσεις.

Για την περιοχή της Παλιοεκλησιάς όπου στα αρχαία χρόνια ήταν και το θεραπευτήριο – ναός του Ασκληπιού,  οι ανασκαφές που έγιναν  από τον αρχαιολόγο Ευθύμιο Μαστροκώστα, μας ανέδειξαν την τοποθεσία  με  ονομασία «Φείνακος»[16]. Βέβαια ο Μαστροκώστας καταγράφει και μια επιφύλαξη μήπως αυτές οι επιγραφές έχουν μεταφερθεί από κάπου αλλού σε αυτό τον χώρο. Όμως το πλήθος των επιγραφών τον προσανατόλισε να θεωρεί την περιοχή αυτή με την ονομασία ΦΕΙΝΑΚΟΣ, χώρα Φεινάκων.

Η άποψη της Αμφικτιονίας Ακαρνάνων και κυρίως του Πανοσιολογιότατου Αρχιμανδρίτη του Οικουμενικού Θρόνου, Γεώργιου Δέλλα, είναι ότι τον χειμώνα που ο Απόστολος Παύλος διαχείμασε στην Νικόπολη[17]  δεν μπορεί να μην εισήλθε  στα ήρεμα νερά του Αμβρακικού και με ένα πλοιάριο να επισκεφτεί το μεγάλο ναό και θεραπευτήριο του Ασκληπιού στην σημερινή Παλαιοκλησιά και εκεί να κηρύξει τον λόγο του Ιησού Χριστού.

Αυτή ήταν η τακτική των Αποστόλων. Να μεταβαίνουν εκεί που υπήρχαν οι ναοί της αρχαίας θρησκείας (των 12 θεών του Ολύμπου) και εκεί με την κήρυξη της νέας Θρησκείας να προσπαθούν να προσελκύσουν πιστούς και να ιδρύουν εκκλησίες (οι λεγόμενες αποστολικές εκκλησίες).

Ο λόγος της μετάβασης του Αποστόλου Παύλου στην Νικόπολη ήταν η διάδοση  του Θείου Λόγου στους Εθνικούς. Είναι αδύνατον να έμεινε εκεί ένα ολόκληρο χειμώνα χωρίς να διαδώσει  τον Θείο λόγο και σε  άλλα όμορα  σημαντικά κέντρα των Εθνικών.

Η περιοχή του σημερινού Δρυμού δέχθηκε τον Χριστιανισμό στα πρώτα χριστιανικά χρόνια και αυτό αποδεικνύεται από την  ύπαρξη τριών(μόνο;)  μεγάλων χριστιανικών ναών τον 4^ο πχ αιώνα, όπως βεβαίωσε  ο αρχαιολόγος Κος Χουλιαράς στην εκδήλωση που διοργάνωσαν στο χωριό Δρυμός ο σύλλογος των εν Αθήναις Δρυμιωτών,  πρίν τέσσαρα  έτη.

Είναι λογικά αδύνατον να υπάρξει μια τέτοια θρησκευτική κοινότητα τον 4^ο μχ αιώνα χωρίς τα προηγούμενα χρόνια-αιώνες να μην υπάρχει με μια άλλη μορφή τόπων συγκέντρωσης και εκδήλωσης της λατρείας στον  τριαδικό Θεό.

Είναι δυνατόν σε αυτή την περιοχή να υπάρχει ένα μεγάλο πλήθος από μεγαλοπρεπείς ναούς με πλούσια διακόσμηση και όλα αυτά να έχουν γίνει μέσα σε μια νύκτα, κατά την προσφιλή έκφραση του λαού; Μπορεί κάποιος να φανταστεί ότι τον 4^ο μχ αιώνα έξαφνα γεννιέται το θρησκευτικό αίσθημα και αμέσως αρχίζουν να κτίζονται αυτοί οι μεγαλοπρεπείς ναοί;.

Οχι βέβαια. Χρειάζεται να υπάρχει η από αρκετές δεκάδες χρόνια πρίν, το φύτεμα του θρησκευτικού σπόρου και το συνεχές μεγάλωμα μιας ισχυρής θρησκευτικής κοινότητας. Μιας κοινότητας που έφτασε μέχρι και την Ίδρυση επισκοπής.

Ας δούμε τι περιγράφει ο Ευθύμιος Μαστροκώστας στις σημειώσεις των ανασκαφών στην περιοχή Παλιοεκκλησιά Δρυμού:

«Από τον χώρο της εκκλησίας προέρχεται μια στήλη η οποία αποσπάστηκε από εκεί και βρέθηκε σε αγροτική οικία πολύ κοντά στον παλιό ναό. Η στήλη ήταν από λευκό ασβεστόλιθο , κλπ, διατάσεις κλπ. Φέρει επιγραφή της οποίας το κείμενο έχει ούτω:

+ Ενθάδε κίτε

Ειερεύς Θ(εο)υ θείος

Δίκαιος, ασκητής,

Ορθόδοξος , αποστολικός

[.........]όνιος επίσκοπος

[.............]εότητο

[..............]ΙΟΣ

Για το όνομα αυτού ο Ευθύμιος Μαστροκώστας θέτει το :

[Ποσειδ]ονιος επίσκοπος 

ή το

[Πολυχρ]όνιος επίσκοπος

Συνεπώς εκτός των πολυπληθών, μεγαλοπρεπών και μεγάλης έκτασης ναών, υπήρχε και επισκοπή. Μια φυσική συνέχεια. Επισκοπή με ποιο όμως όνομα;

Η νέα θρησκεία , ο Χριστιανισμός ποτέ δεν θέλησε να κρατήσει τις ονομασίες  ιερών τόπων που χρησιμοποιούσαν  οι Εθνικοί. Μπορεί οι χριστιανικοί ναοί να κτίστηκαν  πάνω στα θεμέλια των ναών της αρχαίας θρησκείας , μπορεί κατά κόρον να χρησιμοποίησαν σαν δομικά υλικά  αυτά των παλαιών αρχαίων ναών, αλλά ποτέ δεν δέχθηκαν να χρησιμοποιήσουν τις ονομασίες τόπων της αρχαίας θρησκείας,  των Θεών του Ολύμπου.

Συνεπώς η Χριστιανική περιοχή του Δρυμού   θα πρέπει να είχε  μια άλλη ονομασία. Το ζήτημα είναι ποια; Βέβαια και πότε την έλαβε.

Ας ασχοληθούμε πρώτα με το ερώτημα «πότε την έλαβε».

Από τον πρώτο αιώνα μ.Χ  που στην  περιοχή του Δρυμού υπήρξε κήρυγμα του Θείου λόγου της Χριστιανικής θρησκείας  και μέχρι την έκδοση του διατάγματος των Μεδιολάνων  (4^ος μχ αιώνας)  που παρείχε προστασία των Χριστιανών από τους διωγμούς των Εθνικών, η Χριστιανική πίστη πρέπει να εκδηλώνονταν με κρυφές συγκεντρώσεις,

Από τις αρχές του 4^ου μχ αιώνα με το διάταγμα των Μεδιολάνων, οι πιστοί της Χριστιανικής Θρησκείας αρχίζουν να εκδηλώνουν φανερά τα θρησκευτικά τους καθήκοντα. Η διακυβέρνηση του Ιουλιανού μπορεί να είχε σοβαρή υποστήριξη στην αρχαία θρησκεία αλλά ο σπόρος του Χριστιανισμού είχε ριζώσει για τα καλά και με την από τον Θεοδόσιο ανακήρυξή  του ως επίσημη θρησκεία του Βυζαντινού κράτους άρχισαν να κτίζονται οι  πρώτοι Χριστιανικοί ναοί. Σίγουρα σε αυτά τα χρόνια θα είχαμε επεισόδια μεταξύ των Εθνικών και των Χριστιανών, αλλά η επιδρομή του Αλάριχου , η καθοδηγούμενη από χριστιανούς μοναχούς, έδωσε ένα καίριο κτύπημα στην αρχαία θρησκεία, σκοτώνοντας όχι μόνο τους ιερείς αλλά και τους πιστούς. Οι αρχαίοι ναοί μετατράπηκαν σε Χριστιανικούς ή σε περίπτωση ολοκληρωτικής καταστροφής, τότε τα δομικά στοιχεία των αρχαίων ναών αφαιρέθηκαν και  μεταφέρθηκαν στους νέους Χριστιανικούς ναούς.

Όλα αυτά που συνέβησαν σε όλο τον Ελλαδικό χώρο δεν μπορεί να μην έχουν μια συνέχεια με τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στη περιοχή του Δρυμού.

Οι ανασκαφές του Ευθύμιου Μαστροκώστα στον ναό της  Παλιοεκκλησιάς έφεραν στο φως αρχαίες κολώνες με κιονόκρανα και άλλα δομικά στοιχεία από αρχαίο ναό. Το ίδιο έχει επαναληφθεί στον Χριστιανικό ναό που οι ανασκαφές άρχισαν επί αρχαιολόγου Κου Χουλιαρά και συνεχίζονται ακόμα και σήμερα.

Για το ερώτημα ποιά ήταν η ονομασία της περιοχής του Δρυμού, στους αιώνες   εδραίωσης του Χριστιανισμού χρειάζεται μια ανασκόπηση των ονομασιών που υπήρχαν πρίν την εδραίωση αλλά και μετά.

Η μόνη «χριστιανική» ονομασία που έχει μείνει στην περιοχή είναι  αυτή των «Αγιοι Σαράντα».  Διασώθηκε σαν ονομασία χωριού κοντά στην όμορη περιοχή της Παλήμπεης.

Το χωριό με την ονομασία Παλήμπεη, προέρχεται από Οθωμανική ονοματοδοσία την Εσκήμπεη (Εσκί=Παλιός).

Το γιατί  διασώθηκε μόνο αυτή η ονομασία στα Οθωμανικά χρόνια, έχει να κάνει με την σέκτα των Χατζήμπεκτά, θρησκευτική σέκτα που κυριαρχούσε στην περιοχή, εναρμονίζοντας την κοινωνική-θρησκευτική  συμβίωση των Μωαμεθανών και των Χριστιανών.

Η περιοχή του Δρυμού και σε μια έκταση ακτίνας ενός μιλίου υπήρξε μια μεγάλη οικοδομική δραστηριότητα σε μεγάλους ναούς. Μέχρι στιγμής έχουν αναδειχθεί τρείς (ένας στην Παλιοεκκλησιά (εκεί που ήταν ο αρχαίος ναός και το θεραπευτήριο του Ασκληπιού) , ένας στα θεμέλια και στο προαύλιο της νεόκτιστης εκκλησίας και ένας 200 μέτρα πιο βόρεια, δηλ. αυτός που αναδείχθηκε με τις πρόσφατες ανασκαφές).

Σίγουρα στην περιοχή πρέπει να υπάρχουν και άλλοι ναοί, ανεξάρτητα της σιωπής που υπάρχει από τους κατοίκους οι οποίοι κάτι είδαν όταν θεμελίωναν τα σπίτια τους.

Η μεγάλη θρησκευτική κοινότητα του Δρυμού θα είχε μεγάλη ανταγωνιστικότητα στις κατασκευές των ναών, με αποτέλεσμα στους τρείς ανασκαφέντες ναούς να υπάρχουν υπέροχης καλλιτεχνικής αξίας ψηφιδωτά, αλλά και μεγέθη ναών που πρόσθετα μας οδηγούν σε μεγάλα πλήθη πιστών.

Μέχρι πότε μπορεί η περιοχή του Δρυμού να κράτησε την πρωτοκαθεδρία στην λατρεία (γιατί όχι και Διοίκηση) της Χριστιανικής θρησκείας στην ευρύτερη περιοχή;

Σε αυτό το σημείο πρέπει να παρεμβάλλουμε δύο σημαντικούς παραμέτρους στο παραπάνω ερώτημα.

Το πρώτο έχει σχέση με την ίδρυση της Βόνδιτζας στις αρχές του 7^ου μχ αιώνα. Μια γρήγορα αναπτυσσόμενη και ισχυρή πόλη  που προσέφερε ασφάλεια στους κατοίκους της αλλά και σε κάθε που θα ήθελε να κατοικήσει σε αυτήν.

Το δεύτερο έχει σχέση με την μεταφορά της επισκοπής Δωδώνης στην Βόνδιτζα. Σύμφωνα με τον R. Janin, Dictonnaire d’ Histoire at de Geographie  Eclesiastique, Paris VII, 550. «Μετά την καταστροφή της Δωδώνης υπό των Γότθων του Τωτίλα και την υπαγωγήν της περιοχής αυτής εις την νεοσύστατον επισκοπή Ιωαννίνων , την θέσιν της επισκοπής Δωδώνης κατέλαβε έκτοτε η της Βονδίτζης».

«Η Δωδώνη είχε καταστή κατά τόν 5ον μ.Χ. αίώνα έδρα ­ επισκοπής καί ώς τοιαύτη ύφίστατο μέχρι τών μέσων τοΰ 6° αίώνος : Honigmann, Byzant. 16,1942/3 σ. 56 έξ., δτε ήρημώθη όριστικώς έξ αίτιας τής περί τό 550 έπιδρομής τών Γότθων (Προκόπιος, Γοτθ. Πόλ. IV. 22 ).

Αυτά τα μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα της περιοχής του Δρυμού πρέπει σε μια περίοδο μεταξύ  του 7 και 13^ου αιώνα να καταστράφηκαν. Η καταστροφή δεν μπορεί να ήταν από ανθρώπινο χέρι, όπως έγινε με τους ναούς των  Εθνικών.

Η καταστροφή συνήθως είναι από καθιζήσεις, από αλλουβιακές αποθέσεις ή από σεισμούς.  Αν οι μεγάλοι θρησκευτικοί  ναοί του Δρυμού ήταν μόνο στην θέση που πρόσφατα ανακαλύφθηκε ο μεγάλος ναός τότε θα είχαμε την δυνατότητα να ισχυριστούμε για καθιζήσεις ή αλλουβιακές αποθέσεις. Ομως οι μεγάλοι ναοί βρίσκονται σε απόσταση μεταξύ τους περίπου στο ένα μίλι και σε  διαφορετικά υψόμετρα.

Από την άλλη πλευρά αν θα είχαμε αλλουβιακές αποθέσεις μέσα στους  χώρους που είχαν κτιστεί οι μεγάλοι ναοί, τότε θα υπήρχαν θαμμένα  και  σε απόσταση με βόρειο προσανατολισμό , μεγάλες ποσότητες από τα δομικά υλικά των κτιρίων. Ενα τέτοιο φαινόμενο δεν έχει παρατηρηθεί σε κανένα απο τους τρείς μεγάλους ανευρεθέντες ναούς.

Η άλλη αιτία δηλ. ο σεισμός, φέρεται σαν επικρατούσα άποψη. Στις ανασκαφές τόσο του Ευθύμιου Μαστροκώστα , όσο και στη πρόσφατη του ναού και των εγκαταστάσεων διαμονής, δεν παρατηρήθηκε ανεύρεση δομικών υλικών σε απόσταση από το κυρίως κτίριο.

Η ανακοίνωση του αρχαιολόγου Κου Χουλιαρά για ανεύρεση μεγάλου αριθμού νομισμάτων μέσα στα χαλάσματα του πρόσφατα ανευρεθέντος ναού, δημιουργεί σκέψεις και ερωτήματα. Μπορεί από τα προαναφερθέντα φυσικά καταστρεπτικά φαινόμενα να υπήρξε μια ολοκληρωτική καταστροφή που τα αποτελέσματά της να εμπόδισαν τους κατόχους των μεγάλων αυτών ποσών στο να τα ανακτήσουν ή μήπως αυτά ήταν κρυμμένα σε κάποια κρύπτη και δεν ανασύρθηκαν (μετά την καταστροφή) με ταυτόχρονη απώλεια των κατόχων τους;.

Τον 7^ο αιώνα η θρησκευτική αίγλη της περιοχής του Δρυμού πρέπει να έχει υποστεί ισχυρά κτυπήματα είτε από τα φυσικά φαινόμενα είτε από επιδρομές βόρειων φυλών.

Η βυζαντινή αυτοκρατορία ποτέ δεν ενδιαφέρθηκε για τον εδαφικό χώρο της Ελλάδας και τους κατοίκους της. Περιοχές που δεν είχαν φυσικό πλούτο ,περιοχές που  δεν μπορούσαν να μεταφέρουν στους κρατικοδίαιτους της Κωνσταντινούπολης, εφόδια για την καλοπέραση και τις αχόρταγες βλέψεις τους. Πρόσθετος παράγοντας για την εγκατάλειψη του Ελλαδικού χώρου και την παράδοση αυτού στις διαθέσεις κάθε βαρβαρικού επιδρομέα, ήταν η αρχαία θρησκεία, αυτή των 12 θεών του Ολύμπου, η οποία παρά την απαγόρευσή της από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο, συνέχισε να διατηρεί μεγάλα πλήθη πιστών.

Οι βαρβαρικές ορδές αφήνονταν να λεηλατούν τον Ελλαδικό χώρο παρέχοντάς τους πολλές φορές προστασία και από τους Βυζαντινούς, με σκοπό από την μιά πλευρά να τους απομακρύνουν από τις περιοχές άμεσου δικού τους ενδιαφέροντος αλλά και να ικανοποιήσουν τις θρησκευτικές ορέξεις φανατικών μοναχών που ενσωματώνονταν στις βαρβαρικές φυλές και τους καθοδηγούσαν όχι μόνο κατά των Εθνικών αλλά και κατά χριστιανών που δυστυχώς ανήκαν σε κάποια για αυτούς αίρεση.

Στον Ελλαδικό χώρο  μετά τα Ελληνιστικά χρόνια δεν υπήρξε κάποια αξιόλογη στρατιωτική δύναμη για να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις των βαρβάρων και να προστατεύσει τους γηγενείς από τις λεηλασίες.

Αυτοί που εισήλθαν στον Ελλαδικό χώρο  και μετά τις λεηλασίες που έκαναν μετά ενδιαφέρθηκαν για εγκατάσταση  με οργανωμένες κοινωνίες, είναι τα Σλαβικά φύλα. Το πλεονέκτημα για τους γηγενείς ήταν ότι σε αυτές τις οργανωμένες κοινωνίες που είχαν ισχυρή στρατιωτική προστασία, η συμμετοχή τους είχε καταλυτικό χαρακτήρα αφού αυτές οι κοινωνίες άλλαξαν τρόπο ζωής, συμπεριφοράς και εν γένει πολιτισμού. Μερικοί ονομάζουν αυτό το αποτέλεσμα με την ονομασία «εξελληνισμός» . Εμείς θα το ονομάσουμε συμβίωση πληθυσμών. Οι μέν ήλθαν με ισχυρό στρατό αλλά είχαν την ανάγκη της μόνιμης διαβίωσης σε ένα τόπο. Οι άλλοι, οι γηγενείς,  είχαν την δύναμή τους στον πολιτισμό, σε οργανωμένες δομές κοινωνίας με ήθη και έθιμα «δεμένα» με τον τόπο και τον καιρό.

Στη περιοχή μας οι Σλάβοι  κατοίκησαν και αρμονικά ενσωματώθηκαν στις υπάρχουσες κοινωνίες. Σε περιπτώσεις ίδρυσης νέων κοινωνιών, οι γηγενείς εισχώρησαν σε αυτές είτε ως έμποροι, είτε  για την παροχή ασφάλειας.

Οι ονομασίες που δόθηκαν στις νέες κοινωνίες μπορεί να είχαν σλαβική ρίζα, όμως είχαν άμεση σχέση με τον τόπο. Η Πρέβεζα ονομασία για το πέρασμα, τα Σκλάβαινα ως τόπος στρατοπέδευσης, η Βόνιτσα ως τιμή για την φυλή  που την Ίδρυσε, η Ζαβέρδα για τον τόπο πίσω από τον ποταμό Βέρδα (ο ποταμός που πηγάζει στο κεφαλόβρυσο Μοναστηρακίου και εκβάλλει στον Αμβρακικό κόλπο. Παλαιότερα τα νερά του έφταναν μέχρι και την λίμνη Βουλκαριά καθώς και τον κάμπο της Ζαβέρδας).

Στα ανατολικά της Βόνιτσας υπήρχε η Αβαρνίτσα. Μια ονομασία περιοχής που η κατάληξη του ονόματος, -νιτσα- ,  μας οδηγεί σε Σλαβικό τοπωνύμιο. 

Για την σημασιολογία της λέξης απευθυνθήκαμε  στον φίλο και συνεργάτη μας , τον Ηλία Τσαλίκη, γνώστη παγκόσμιας ιστορίας και πολλών γλωσσών..

 Το  -νιτσα- στα Σλαβικά  σημαίνει  -χώρος-,  - ανήκει σε- . Το –Αβαρ- μπορεί να προέρχεται από τους Αβάριδες (πρόγονοι των Ρώσων) . Μεταξύ των Σλάβων και των Αβάρων υπάρχει στενή σχέση αφού οι Αβαροι ήταν μικρή Σλάβικη ομάδα.

Ετσι το –Αβαρ- μπορεί να έχει σχέση με τους Αβάριδες και σε συνδυασμό με το –νιτσα- να αντιστοιχεί με –χώρος των Αβάρων-. Σε αυτή την προσέγγιση  βοηθά και η ονομασία που έδωσαν οι Σλάβοι στην Δωδώνη, μια αρχαία περιοχή με πολλούς αρχαίους ναούς και μαντείο. Η μετάφραση της ονομασίας που έδωσαν είναι –χωρος των Ιερών-.

Μια άλλη προσέγγιση όσο αφορά το –Αβαρ- είναι η λέξη –Βάρεν- μια λέξη που έχει την ρίζα της σε Σλαβική διάλεκτο. Το –Βάρεν- σημαίνει εμπόρευμα. Σε συνδυασμό με το –νιτσα- μπορεί να μας αποδώσει σαν νόημα το χώρος εμπορίου.

Οι Σλάβοι δεν μπορεί να έδωσαν το όνομα Αβαρνίτσα αυθαίρετα. Οπως σε όλες τις ονοματοδοσίες που έκαναν, έτσι και εδώ πρέπει να υπάρχει ένα νόημα σε σχέση με τον τόπο ή την τότε κατάσταση.

Το τοπωνύμιο Αβαρνίτσα αναφέρεται δύο φορές από τον Απόκαυκο. Με βάση τα στοιχεία της δεύτερης επιστολής , η Αβαρνίτσα βρίσκεται ανάμεσα σε Λουτράκι και Βόνιτσα. Δεν ταυτίζεται με αυτές τις δύο πόλεις αλλά πρέπει να απέχει από αυτές μια σημαντική απόσταση.

Με βάση τα στοιχεία της δεύτερης επιστολής, η Αβαρνίτσα ανήκει ή μέρος της Αβαρνίτσας ανήκει στην περιουσία της Μητρόπολης Ναυπάκτου. Στην Αβαρνίτσα υπάρχουν υποτυπώδη συνθήκες διαβίωσης. Οι συνθήκες στέγασης πρέπει να είναι δυσχερείς δηλ. κατεστραμμένες εγκαταστάσεις και απουσία εισοδημάτων. Αυτές οι συνθήκες φαίνονται καθαρά στην επιστολή του Απόκαυκου όχι μόνο από τον παραλληλισμό που επιχειρεί ο Απόκαυκος με εδάφια από την Αγία Γραφή και δυστυχίες των βιβλικών προσώπων με την κατάσταση που βιώνει στην Αβαρνίτσα.

Ποιά άλλη περιοχή στην απόσταση Λουτράκι-Βόνιτσα μπορεί να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά;  Μόνο η σημερινή περιοχή του Δρυμού.

Στα μετέπειτα χρόνια και ειδικότερα στην εποχή της Οθωμανικής κυριαρχίας τρία ονόματα-τοπωνύμια διατηρούνται στην περιοχής.

Η Γουργοβλή,

Οι Αγιοι Σαράντα και

η Εσκίμπεη (από δυτικά πρός τα ανατολικά).

Στην Παλίμπεη ο Μητροπολίτης Αρτας διατηρεί δική του οικία. Εκεί σε μια διανυκτέρευση του Καδή της Αρτας, ο κλέφτης Χρήστος Μηλιώνης, εισβάλλει στην οικία και συλλαμβάνει τον Καδή. Τον κρατά όμηρο και διαπραγματεύεται με τους Οθωμανούς τα λύτρα για την απελευθέρωσή του.

Στα χρόνια του Αλή Πασά  παρουσιάζονται δύο νέα τοπωνύμια ταυτισμένα με τα τσιλφίκια του Αλή. Το τσιφλίκ Νησί και το Τσιφλίκ Παλίμπεϊ. (Βλέπε περιήγηση του Αγγλου Λοχαγού Λήκ). Επίσης βλέπε εργασία σπουδαστών Εκπαιδευτηρίων Πληροφορικής Βόνιτσας  «Ο Leake στην περιοχή του σημερινού Δρυμού Βόνιτσας».

Παρατηρούμε η περιοχή του σημερινού Δρυμού διαχρονικά λαμβάνει και μια άλλη ονομασία, ανάλογα με τα Εθνη που κυριαρχούν στη περιοχή ή από τις θρησκευτικές ανάγκες. Από την  ονομασία Φείνακος στους Ελληνιστικούς χρόνους μέχρι και τις αρχές του 4^ου αιώνα, στην άγνωστη ονομασία του 4^ου -6^ου  αιώνα δηλ. στα έτη της Επισκοπής,  στην ονομασία Αβαρνίτσα από τον 7^ο-   αιώνα και μετά, τουλάχιστον μέχρι και τον 13^ο αιώνα.

Ο 14^ος αιώνας είναι ο αιώνας επικράτησης των Ανδηγανών ιπποτών. Οι Αντζού δεν ενδιαφέρονται για την ενδοχώρα ούτε για τα θρησκευτικά δρώμενα της κάθε περιοχής. Ο καθ’ αυτού αρχικά νομικά ιδιοκτήτης αλλά και μετέπειτα με την στρατιωτική βοήθεια του Βασίλειου του Τάραντα (νυμφεύτηκε την κόρη της Κυρίας του Κάστρου της Βόνδιτζας, της Αγαθής Θάμαρ[18]), ο Βαλτέρος ντε Μπριννιέ,  απλά τοποθετούσε τοποτηρητές σε κάθε περιοχή.

Στο χρονικό των Τόκκο,  η εγκατάσταση του μέγα Μάγιστρου των Ιπποτών της Μάλτας στο κάστρο της Βόνιτσας, δεν είχε μόνο στρατιωτικό λόγο αλλά κυρίως θρησκευτικό. Αυτός που μεσολάβησε στην χήρα του Λεονάρδο Τόκκο, την Μανταλένα Μπουαλντεμόντι, για να ανταλλαχτεί το κάστρο της Βόνιτσας με αντίστοιχο κάστρο στον Τάραντα ήταν ο Πάπας.  Μόνιμα από εδώ και μετά ο Πάπας επεμβαίνει στα πράγματα της Βόνδιτζας  για την  επισκοπή που παράνομα την απόσπασαν από την δική του ευθύνη και την μετέφεραν στην ευθύνη της Κωνσταντινούπολις.

Σίγουρα  ο Χερέδια υποδούλωσε την περιοχή και την έθεσε κάτω από την κυριαρχία του Πάπα. Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός της ελεύθερης διάβασής του από την περιοχή του  σημερινού Δρυμού για να φτάσει στην πεδιάδα της Αρτας το καλοκαίρι του 1378 μχ.

Η ήττα του στην πεδιάδα της Αρτας και η άμεση εμφάνιση του Μπούα Σπάτα (Χριστιανός Ορθόδοξος)  στο να πολιορκεί το κάστρο της Βόνιτσας, επαναφέρει την περιοχή του Δρυμού στην Ορθόδοξη επιρροή.

Στα χρόνια του Κάρολου των Τόκκο και στο χρονικό των πρώτων χρόνων κυριαρχίας του (στα χρόνια που είχε έδρα το κάστρο της Βόνιτσας ) [19], δεν υπάρχει καμιά αναφορά όχι μόνο για την Αβαρνίτσα αλλά ούτε και για τα μέρη ανατολικά της Βόνδιτζας.

Τουλάχιστον για 5 χρόνια μετά την έφιππο συνθήκη (1410 μχ) η περιοχή του σημερινού Δρυμού πρέπει να βρίσκονταν υπό Οθωμανική κυριαρχία. Αυτά τα συμπεράσματα δίνουν οι περίφημες περιγραφές του πολέμου του Κάρολου των Τόκκο με τον Γιουσούφ. Ο Γιουσούφ δεν μπορεί να είχε αλλού εγκαταστάσεις εκτός από τα ανατολικά της Βόνδιτζας, καθόσον τα Βόρεια και δυτικά ανήκαν στον Κάρολο, τα δε Νότια ανήκαν στον Σγουρό Σπάτα και στον γαμπρό του Φραντζέσκο Φοσκάρι.

Η έφιππος συνθήκη πρέπει να κράτησε για αρκετά χρόνια όχι μόνο ότι ήταν η αλληλοϋπόσχεση για ειρήνη αλλά και λόγω των περιγραφών του χρονικού των Τόκκο που μας παραθέτουν όλα τα γεγονότα για τον τρόπο κατάληψη των Ζαβερδών (πολλές Ζαβέρδες), Κανδήλας, Δραγαμέστου, Αετού κλπ.

Βέβαια στα μετέπειτα χρόνια και κατά τον χρόνο μεταφοράς της έδρας του Κάρολου στην Αρτα και Γιάννενα (μετά τον θάνατο του Θείου του Ησαύ Μπουαλντεμόντι) όλη η Αιτωλοακαρνανία είναι υπό την κυριαρχία των Τόκκο, η γνωστή περιοχή σαν Καρλέλι.

συνεχίζεται...

ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ

Ομάδα εργασίας:
Βερνίκος Νικόλας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου
Δέλλας Γεώργιος, Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Θρόνου
Μπογόρδου Αγγελική, Εκπαιδευτικός
Ντίνος Στυλιανός, Αναλυτής Συστημάτων-Προγραμματιστής

Μεταφράσεις αρχαίων κειμένων
Βασιλάκου Ειρήνη (Φιλόλογος από την Βόνιτσα)
Καλέντζου Δέσποινα (Φιλόλογος από την Βόνιτσα, καθηγήτρια στη Λευκάδα και πρώην Αντιδήμαρχος Λευκάδας)
Μπογόρδου Γεωργία (Φιλόλογος Αγρινίου από το Αθάνι Λευκάδας)
Προδρομίτη Δέσποινα (Φιλόλογος από την Βόνιτσα)
Σπαθή Μαίρη (Φιλόλογος στην Καβάλα, από την Βόνιτσα)
Τσούκα Αικατερίνη (Φιλόλογος στον Μύτικα, από την Βόνιτσα)
Τυπάλδου-Αντωνίου Χαρά (Φιλόλογος στην Λευκάδα)

[1] Ιωάννης Απόκαυκος: Μητροπολίτης Ναυπάκτου 1200-1232 μχ. Στην δικαιοδοσία του ανήκε και η επισκοπή Βονδίτζης.

[2] Επιστολή πρός Νικόλαον

[3] Σκάλα: λεκτικό για τις παραθαλάσσιες περιοχές με δυνατότητα ασφαλούς επιβίβασης και αποβίβασης.

[4] εκεί διανυκτέρευσε ο περιηγητής leake το 1807 μχ – βλέπε εργασία σπουδαστών Εκπαιδευτηρίων Πληροφορικής Βόνιτσας.

[5] Goetz W. Faisst :  Αρχιτέκτονας – αρχαιολόγος με πλήθος μελετών για την βόρεια αρχαία Ακαρνανία. Στα τελευταία χρόνια της ζωής σου ήταν συνεργάτης της Αμφικτιονίας.

[6] Παλιονήσι: Το ακρωτήριο στα δυτικά του Δρυμού

[7] Αγιοι Σαράντα: Παλιός οικισμός στα Ανατολικά του Δρυμού

[8] Χαλιάς: Τοπική έκφραση που χαρακτηρίζει τα χωράφια με υπερβολική περιεκτικότητα σε ποταμίσια πέτρα (κροκάλες-στρογγυλές πέτρες)

[9] Επιστολή πρός επίσκοπο Βονδίτζης Γεώργιο (πρίν το 1018 π. Χ)

[10] Επιστολή Απόκαυκου πρός επίσκοπο Βονδίτζης Ιωάννη

[11] Βλέπε δημοσίευμα http://xiromeronews.blogspot.com/2016/05/1229.html

[12] Συσχέτιση των Σφετών με όσα καταγράφει ο Λαόνικος Χαλκοκονδύλης με την περιοχή της Ακαρνανίας

[13] Βλέπε ανασκαφές από τον Κωνσταντίνο Μερδεσιάνο (473/1985 άδεια ανασκαφών από Υπουργείο Πολιτισμού) και ενεγρή συμμετοχή του δικού μας Γιώργου, του Μπελεσιώτη Γεώργιου του Χρήστου.

[14] https://xiromeronews.blogspot.com/2018/06/blog-post_27.html?fbclid=IwAR2a7Fclr_CeEhvYRSGuP2O_Qwx58K2n_hv9Xc0qGIN0dYBxQmWexoKS588

[15] Βλέπε άρθρο http://xiromeronews.blogspot.com/2017/05/blog-post_426.html

[16] Ασκληπιώ Φεινάκωι Δία Ναιόν κατ’ όνειρον. Επιγραφή στο χώρο του Ασκληπιείου , περιοχή Παλιοεκλησιά-Τσούκα-Βρωμονέρι του σημερινού χωριού Δρυμός Βόνιτσας. Αρχείο Ευθύμιου Μαστροκώστα

[17] «αν διαχείμασε», λόγω του ότι στην επιστολή που αναφέρει αυτή την πληροφορία έχει μελλοντικό λόγο «θα διαχειμάσω»

[18] Βλέπε άρθρο http://xiromeronews.blogspot.com/2018/09/blog-post_405.html, καθώς και το βιβλίο του Χάρη Κουδούνα «Το αποκωδικοποιημένο μυστικό της Πόρτας Παναγίας»

[19] 3500 στίχων του άγνωστου συγγραφέα ¨Το χρονικό των Τόκκο»