Αρχικά
Όσο πιο πολλά γνωρίζουμε για τη δράση των Αγγέλων, τόσο πιο λίγα μαθαίνουμε για τη δημιουργία τους, ως πνευματικών προσωπικοτήτων.
Τα ιερά κείμενα είναι φειδωλά στην παροχή πληροφοριών για τον τρόπο και το χρόνο της δημιουργίας τούτων. Η πνευματικότητα των Αγγελικών δυνάμεων, δεν μπορούσε να ελεγχθεί ούτε να κατανοηθεί ανθρωπίνως. Παρ’ όλα αυτά όμως, η θέση τους στην όλη Δημιουργία του υλικού κόσμου είναι εντυπωσιακή και την αισθανόμαστε. Τούτο δε σε σημείο, να συνδέονται αυτοί με τα σημαντικότερα γεγονότα της θείας Αποκαλύψεως σε σχέση με τη δική μας σωτηρία. Ο Απόστολος Παύλος, δίνει το στίγμα και με πλήρη σαφήνεια προσδιορίζει την όλη προσφορά τους στο ανθρώπινο γένος. Διευκρινίζει δε την προσφορά τους, προς ενημέρωση των πιστών της Εκκλησίας του Χριστού, κόντρα στις παρερμηνείες των Εβραίων.
Προσδιορίζει τούτο ερωτηματικά, προς αποφυγή κάθε πλάνης:
- «Ουχί πάντες εισί λειτουργικά πνεύματα εις διακονίαν αποστελλόμανα δια τους μέλλοντας κληρονομείν σωτηρίαν;», (Εβρ. α΄14).
Δηλαδή: Όλοι οι Άγγελοι είναι υπηρετικά πνεύματα. Αυτά αποστέλλονται από το Θεό, για να εξυπηρετούν αυτούς που πρόκειται να κληρονομήσουν τη σωτηρία.
Κατόπιν των όσων εκτέθηκαν αρχικά, το ενδιαφέρον μας τώρα εστιάζεται στα επιμέρους αιτήματα τούτης της γραφής, όπως τιτλοφορούνται ανωτέρω. Η δυνατότητα της παρούσας όμως, οφείλει να κινηθεί με όση απλότητα και συντομία είναι δυνατή, προς ευρεία κατανόηση. Πάντοτε βεβαίως, με την συνδρομή των ιερών Γραφών του θείου λόγου και των Πατερικών ερμηνευτικών διευκρινίσεων.
Α. Η Δημιουργία
Ως προς το χρόνο της δημιουργίας των Αγγέλων, πληροφορούμαστε από το Βιβλίο του Ιώβ, ότι αυτοί προϋπήρξαν της Δημιουργίας του υλικού κόσμου. Μάλιστα δε, θαμπωμένοι από το κάλλος του δημιουργήματος της δευτέρας ημέρας, δηλαδή του ουρανού μετά των αστέρων, παρεμβαίνουν υμνολογικά στο έργο του Θεού. Ύμνησαν με μεγάλη υμνολογική φωνή το όνομα του Δημιουργού, πάντες οι Άγγελοι, ομαδικά και ως παρόντες όλοι χωρίς απουσία κανενός. Με τον τρόπο αυτό επιβεβαίωσαν, ως μάρτυρες, το υπέροχο δημιουργικό έργο του Θεού.
Μας το αποκαλύπτει τούτο, ο Ίδιος ο Θεός:
- «Ότε εγεννήθησαν άστρα, ήνεσάν με φωνή μεγάλη πάντες Άγγελοί μου», (Ιώβ λη΄7).
Δηλαδή: Όταν δημιουργήθηκαν τα αστέρια του ουρανού, με υμνολόγησαν με μεγάλη φωνή, όλοι ανεξαιρέτως οι Άγγελοί μου. Προφανώς ως προϋπάρξαντες.
Ως γενική παραδοχή της Εκκλησίας μας, εμφανίζονται οι Άγγελοι ως τα φωτεινά πνεύματα, υποκείμενα στην κατάκτηση της τελειότητας, για της θέωσής τους. Η εκδοχή δε αυτή, κατά την άποψή μας, προσδιορίζει και τον χρόνο Δημιουργίας τους. Αυτός τότε, δεν πρέπει να είναι άλλος, από την πρώτη ημέρα της Δημιουργίας του Θεού. Πρέπει να ταυτίζεται με τη δημιουργία του φωτός.
Τότε που είπε ο Θεός:
- «γενηθήτω φως· και εγένετο φως», (Γεν. α΄3).
Ακριβώς τότε, πρέπει να δημιουργήθηκαν και τα Αγγελικά πνεύματα, καταμερισμένα σε δέκα (10) Αγγελικά Τάγματα. Πρώτο μάλιστα τούτων, είναι το Εωσφορικό Τάγμα με την έννοια του Αυγερινού, που φέρνει την αυγή. Ο προσδιορισμός τούτος σχετίζεται με την βεβαιωμένη εμφάνιση όλων των Αγγελικών Ταγμάτων ομού τη δεύτερη ημέρα, με την υμνολόγηση του ονόματος του Θεού.
Β. Η πτώση
Όσο για την πτώση του Αγγελικού Τάγματος, του Εωσφορικού, και την κατάταξή του στη θέση του Διαβόλου, θα προσφύγουμε στη σχετική περιγραφή του μεγαλοφωνότατου Προφήτη, του Ησαΐα. Παραλληλίζει ο Προφήτης την οριστική και απόλυτη πτώση και εξαφάνιση της αμαρτωλής Βαβυλώνας, και την παραλληλίζει, για παράδειγμα, με την οριστική πτώση από τη θεία δόξα των Αγγελικών Δυνάμεων του Τάγματος του Εωσφόρου. Έτσι μαθαίνουμε υπεύθυνα με αποκαλυπτικό θείο λόγο, την αιτία και την πτώση αυτών των Αγγέλων, στη θέση των δαιμόνων.
Λέγει, ερωτηματικά ο Ησαΐας:
- «Πώς εξέπεσεν εκ του ουρανού ο εωσφόρος ο πρωί ανατέλλων;», (Ησαΐα ιδ΄12). Δίνει και την αιτία της πτώσεως, στη συνέχεια ο Προφήτης, απευθυνόμενος προς τον Εωσφόρο, με ελεγκτικό τρόπο:
- «Συ δε είπας εν τη διανοία σου· εις τον ουρανόν αναβήσομαι, επάνω των αστέρων του ουρανού θήσω τον θρόνον μου… αναβήσομαι επάνω των νεφών, έσομαι όμοιος τω Υψίστω», (Ησαΐα ιδ΄13-14).
Σαφώς πληροφορούμαστε, κατά την διατυπωθείσα αποκαλυπτική θέση του Ησαΐα, ότι η πτώση του Εωσφορικού Τάγματος οφείλεται στη υπερηφάνεια. Η πτώση αυτή του Εωσφόρου, σήμανε τη διακοπή επικοινωνίας μετά της αγάπης του Θεού, δυνάμενη όμως να θεραπευθεί δια της Μετανοίας. Οριστικοποιήθηκε όμως και δεν είναι δυνατή, με την ολοκλήρωση της Δημιουργίας του υλικού κόσμου και του ανθρώπου, τον οποίο συνεχίζει να αντιστρατεύεται. Δίδαξε σχετικώς ο Μ. Βασίλειος, ότι «αποστάτης Θεού γεγονώς και θανάτω καταδικασθείς αιωνίω».
Γ. Αποστολή
Δημιουργήματα του Θεού είναι και οι Άγγελοι. Διακρίνονται για την πνευματική τους και όχι υλική τους σύνθεση. Δόθηκε, ως κυρία αποστολή τους, αρχικά και κατά τη διάρκεια του δημιουργικού έργου του Θεού, η δοξολόγηση του ονόματος του Τριαδικού Θεού. Στη συνέχεια, μετά τη Δημιουργία του υλικού κόσμου και του ανθρώπου, παίρνουν και άλλη ειδική αποστολή οι Άγγελοι, να μεταφέρουν και να γνωστοποιούν τα θελήματα του Θεού προς την όλη ανθρώπινη ιστορία. Μας το βεβαιώνει τούτο και πάλι ο αποκαλυπτικός λόγος.
Περιγράφεται η αποστολή των Αγγέλων:
- «εισί λειτουργικά πνεύματα εις διακονίαν αποστελλόμανα», (Εβρ. α΄14). Μετά την πτώση του Τάγματος του Εωσφόρου και την δαιμονοποίηση των Αγγέλων του, τα υπόλοιπα εννέα Τάγματα διακρίνονται σε τρεις ενότητες με ειδική αποστολή, ως ακολούθως:
- Η πρώτη, ως πύρινη σοφία με γνώση των ουρανίων και αποστολή την θεοπρεπή υμνολόγηση του Τριαδικού Θεού. Είναι τα: Σεραφείμ, Χερουβίμ, Θρόνοι.
- Η δεύτερη, έχει ως αποστολή της τη διευθέτηση των μεγάλων πραγμάτων και την διενέργεια των θαυμάτων, μαζί με την υμνολόγηση του τρισάγιου Ύμνου, «Άγιος, Άγιος, Άγιος, Κύριος Σαβαώθ». Είναι τα: Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες.
- Η Τρίτη, έχει ως αποστολή της να εκτελεί τις θείες υπηρεσίες και αποκλειστικά να υμνολογεί τον ύμνο «Αλληλούΐα, Αλληλούϊα, Αλληλούϊα».
Διακρίνονται μεταξύ των Αγγέλων και δύο Αρχάγγελοι, που κατευθύνουν, με ειδική αποστολή, τα Αγγελικά Τάγματα. Αυτοί είναι: Ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ.
Τους Αρχαγγέλους τους συναντάμε στο αποκαλυπτικό και σωτηριολογικό έργο του Τριαδικού Θεού, να παρεμβαίνουν σε διαφορετικό έργο ο καθένας.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ. Ερμηνεύεται ως «Δύναμις Θεού». Παρεμβαίνει σε θέματα ισορροπίας όπου εμφανίζονται δυσάρεστα γεγονότα, για να βοηθάει τους ανθρώπους. Όπως, για παράδειγμα: Στην πτώση του Εωσφόρου, συγκράτησε τα υπόλοιπα Τάγματα, αναφωνώντας, «Πρόσχωμεν!… Στῶμεν καλῶς! Στώμεν μετά φόβου!...». Στη θυσία του Αβραάμ, διασώζει τον Ισαάκ και σε άλλα.
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ. Ερμηνεύεται ως «Άνθρωπος Θεού». Είναι ο διαγγελέας ευχάριστων σωτηριολογικών περιπτώσεων, ευεργετικών του ανθρώπινου γένους. Όπως, για παράδειγμα: Στην τροφοδοσία της μικρής Παναγίας για δώδεκα χρόνια μέσα στο Ναό. Στον Ευαγγελισμό. Στην Ανάσταση του Χριστού, κύλισε την πέτρα του μνημείου. Ανήγγειλε στις Μυροφόρες, «ουκ εστιν ώδε· ηγέρθη γάρ καθώς είπε. Δεύτε ίδετε τον τόπον όπου έκειτο ο Κύριος», (Ματθ. κη΄6).
Η θέση μας
Η δημιουργία και τοποθέτηση των Αγγέλων με αποστολή την βοήθεια του ανθρωπίνου γένους, προσδιορίζει και τη δική μας θέση απέναντί τους. Είναι χρέος μας η ανταπόκριση και η συνεργασία μαζί τους. Η Εκκλησία μας μάλιστα, αποδεχόμενη την ευεργετική παρουσία των Αγγέλων στη ζωή μας, φρόντισε και για την ανάδειξή τους, ως απαραίτητη. Δια παραδόσεως, ως εκ τούτου, προσδιόρισε την ανάγκη να έχουμε συνοδό μας έναν Άγγελο. Να είναι βοηθός στον αγώνα για τη σωτηρία μας, αλλά και μεσίτης που πρεσβεύει για λογαριασμό μας, προς τον Κύριο και Θεό μας. Καθιέρωσε, μάλιστα η Εκκλησία μας και ειδικό παρακλητικό αίτημα προς τον προσωπικό μας Άγγελο, υπό τύπον ευχής, που οφείλουμε οι άνθρωποι να απαγγέλλουμε πριν από τον βραδινό ύπνο.
Αναφέρει η ευχή μας, σε νεοελληνική μετάφραση:
«Άγιε Άγγελε, ο προστάτης της κακής ψυχής μου και ταλαίπωρης ζωής μου, μη με εγκαταλείψεις τον αμαρτωλό, ούτε να φύγεις από κοντά μου, επειδή είμαι ασυγκράτητος μην επιτρέψεις στο διάβολο να με κυριεύσει με τη τυραννία του σώματος, που είναι θνητό. Κράτησε το κακό κι εξαντλημένο χέρι μου και οδήγησέ με στο δρόμο της σωτηρίας. Πραγματικά, άγιε Άγγελε του Θεού, που είσαι φύλακας και σκεπαστής της αμαρτωλής μου ψυχής και του σώματος, όλα να τα συγχωρέσεις όσα έκανα μέχρι σήμερα και με τα οποία σε επίκρανα. Να με προστατεύσεις κι αυτή τη νύχτα από κάθε κακή διάθεση του αντιπάλου, για να μη λυπήσω το Θεό με κάποιο σφάλμα. Επιπλέον να μεσιτεύεις για μένα στον Κύριο για να με στηρίξει στο σεβασμό απέναντί Του και να με κάνει άξιο υπήκοο της καλοσύνης Του. Αμήν».
Πλέον τούτων, παρακαλούμε σε κάθε λατρευτική σύναξη και ιδιαιτέρως στη θεία Λειτουργία, να μας παραχωρείται ο Άγγελος, ως φύλακας και οδηγός μας.
Παρακαλούμε στα πληρωτικά της θείας Λειτουργίας:
«Άγγελον ειρήνης, πιστόν οδηγόν, φύλακα των ψυχών και των σωμάτων ημών, παρά τους Κυρίου αιτησώμεθα».
Σ’ αυτήν τη δέηση, ο λαός απαντά: «Παράσχου, Κύριε».
Οι άγιοι Άγγελοι στη ζωή μας, συμπαρίστανται, βοηθούν, μεσιτεύουν.
Νικόλαος Σπ. Βούλγαρης
Καθηγητής Θεολογίας
Ιερά Πόλις Μεσολογγίου Απρίλιος 2019