Στη μακρά δημοσιογραφική και συγγραφική μου διαδρομή έχω διαβάσει πολλά κείμενα γραμμένα με διπλωματικό τρόπο, όπως, για παράδειγμα, οι εκθέσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), της Παγκόσμιας Τράπεζας, αλλά σαν αυτό της ανακοίνωσης των τραπεζιτών που μετείχαν στην περιβόητη σύσκεψη στο υπουργείο Οικονομικών για τους «ευάλωτους δανειολήπτες» δεν μού έχει τύχει! Με την ανακοίνωση αυτή οι επικεφαλής των τεσσάρων συστημικών τραπεζών (δηλαδή αυτές που έχουν στηρίξει με τις γνωστές ανακεφαλαιοποιήσεις από την πρώτη στιγμή που ξέσπασε η διεθνής οικονομική και η ελληνική κρίση χρέους το 2008 με πάνω από … 60 δις. ευρώ!) απάντησαν στις γνωστές δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα για το δίωρο «αλληλομπινελίκωμα» στην παραπάνω σύσκεψη.
Η ανακοίνωση αυτή δημοσιεύθηκε σε πολλά μέσα ενημέρωσης χωρίς σχεδόν σχόλια, ως συνήθως, είτε διότι ως «διπλωματικό» κείμενο είναι δύσκολο, είτε για να μην ενοχλείται ο υπουργός Οικονομικών! Το παράδοξο είναι ότι όλη αυτή η «μπινελική» συζήτηση, όπως και πολλά άλλα καυτά θέματα επικαιρότητας, μολονότι γίνεται σε ημέρες κατά τις οποίες συζητείται στη Βουλή ο κρατικός προϋπολογισμός του 2023, δεν έφτασε (αν δεν κάνω λάθος) καν στη Βουλή από βουλευτές της αντιπολίτευσης. Υπενθυμίζω ότι το καιρώ εκείνω, δηλαδή κάποτε, δηλαδή πριν από σαράντα ή τριάντα χρόνια στη Βουλή υπήρχαν δεινοί ρήτορες, οι οποίες με τις ομιλίες τους «έβγαζαν θέματα» για τους δημοσιογράφους (κυρίως οικονομικούς συντάκτες). Θυμάμαι μάλιστα ότι στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» είχα εγκαινιάσει και μία ειδική στήλη με τίτλο «Η Βουλή συζητεί Οικονομικό», όπου κυρίως δημοσιεύονταν χαρακτηριστικά αποσπάσματα ομιλιών βουλευτών που στηρίζονταν σε έρευνες, αναλύσεις και άρθρα του ιστορικού οικονομικού και όχι μόνο περιοδικού. Σήμερα επικρατεί μάλλον άκρα σιγή με την κυριαρχία των non paper, δηλαδή προκατ κειμένων!!!
Η ανακοίνωση των τραπεζιτών
Επειδή η ανακοίνωση των «μπινέδων», κατά τον Στταϊκούρα, τραπεζιτών είναι διπλωματικά γραμμένη, χρειάζεται … αποκρυπτογράφηση. Έτσι, για την ενημέρωση των αναγνωστών θα παραθέσω πρώτα την ανακοίνωσης και στη συνέχεια θα παρουσιάσω τα αποτελέσματα της «αποκρυπτογράφησης» με τα «μπινελίκια» που άκουσε από τους τραπεζίτες ο Σταϊκούρας κατά την επίμαχη αυτή σύσκεψη». Ακολουθεί η ανακοίνωση των τεσσάρων τραπεζών, της Τραπέζης Πειραιώς, της Εθνικής, της Alpha Bank και της Eurobank:
«Οι τέσσερις συστημικές τράπεζες συμμετέχουν με εποικοδομητικό πνεύμα στο θεσμικό διάλογο με το υπουργείο Οικονομικών. Κατά τη χθεσινή (14/12) συνάντηση των διοικήσεών τους με τον υπουργό Οικονομικών κ. Χρήστο Σταϊκούρα παρουσίασαν, η κάθε τράπεζα με βάση τη δική της προσέγγιση, στοιχεία, θέσεις και προτάσεις για σειρά ζητημάτων που σχετίζονται με τη λειτουργία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, την ανταπόκρισή του στην ανάγκη χρηματοδότησης της αναπτυσσόμενης οικονομίας και τη στήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων στην τρέχουσα συγκυρία.
Στο πλαίσιο αυτό, κάθε μία από τις τέσσερις συστημικές, με βάση τις δικές της ιδιαιτερότητες:
- Παρουσίασε, ιδιαιτέρως η κάθε μία, τα αποτελέσματα της πιστωτικής της πολιτικής και τη συμβολή της στους ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης που καταγράφει φέτος η ελληνική οικονομία. Η καθαρή πιστωτική επέκταση στην Ελλάδα προς επιχειρήσεις για το πρώτο δεκάμηνο του 2022 έφτασε τα 4,5 δισ. ευρώ (10,8% σε ετήσια βάση) και έως το τέλος του έτους αναμένεται να προσεγγίσει ή και να υπερβεί τα 7 δισ. ευρώ. Περαιτέρω, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), οι τράπεζες έχουν αξιολογήσει και υποβάλει για λογαριασμό των πελατών τους συνολικές επενδύσεις ύψους περίπου 10 δισ. ευρώ, οι οποίες σε ποσοστό έως 40% θα χρηματοδοτηθούν από τα πιστωτικά ιδρύματα. Οι επενδύσεις αυτές καλύπτουν σχεδόν όλους τους τομείς της ελληνικής οικονομίας και αναμένεται να δημιουργήσουν δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας τα επόμενα χρόνια. Επίσης, το τραπεζικό σύστημα έχει ενεργό ρόλο στην προσέλκυση και άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα, οι οποίες έφτασαν το 2021 στα 5,5 δισ. ευρώ (3% του ΑΕΠ), ένα ιστορικό υψηλό το οποίο αναμένεται να υπερβούν το τρέχον έτος.
- Παρουσιάστηκε στον υπουργό Οικονομικών ένα σχέδιο εταιρικής κοινωνικής ευθύνης για την επιδότηση των δόσεων των δανείων που έχουν λάβει στο παρελθόν τα ευάλωτα νοικοκυριά, ώστε να περιοριστεί η επιβάρυνση στην εξυπηρέτηση των δανειακών τους υποχρεώσεων από την άνοδο των επιτοκίων της ΕΚΤ. Η επεξεργασία του σχεδίου επιδότησης δόσεων ευάλωτων έλαβε υπόψη το ισχύον εποπτικό πλαίσιο και εξετάστηκε από την ευρωπαϊκή εποπτική αρχή (SSM). Οι συγκεκριμένοι όροι και προδιαγραφές περιγράφονται αναλυτικά στο συνημμένο παράρτημα. Στο σχήμα της επιδότησης εντάσσεται το σύνολο των υφιστάμενων σήμερα δανείων ευάλωτων δανειοληπτών, ανεξαρτήτως της τράπεζας προέλευσης του δανείου, συστημικής ή μη, είτε αυτό παραμένει σε τραπεζικό ισολογισμό είτε έχει μεταβιβαστεί σε τρίτους. Με βάση τις παραπάνω παραμέτρους, εκτιμάται ότι είναι επιλέξιμοι για επιδότηση τουλάχιστον 30.000 δανειολήπτες, για δάνεια ύψους τουλάχιστον 2 δισ. ευρώ. Το συνολικό κόστος του προγράμματος, θα αναληφθεί από κοινού και ισόποσα από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, στο πλαίσιο των προγραμμάτων εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, το οποίο αναπτύσσει ξεχωριστά κάθε τράπεζα.
Στη συνάντηση με τον υπουργό Οικονομικών επίσης συζητήθηκαν:
- Θέματα που αφορούν τον εξωδικαστικό μηχανισμό του Ν. 4738/2020. Οι τράπεζες υπογράμμισαν τη στήριξή τους στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών ιδιωτών, ο οποίος, παράλληλα με τις διμερείς ρυθμίσεις οφειλών, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την διαχείριση του ιδιωτικού χρέους. Στο πλαίσιο της συνεργασίας με την ΕΓΔΙΧ, έχει ήδη εξετασθεί με την Ειδική Γραμματεία μείωση στα επιτόκια των ρυθμίσεων του σχετικού αλγορίθμου, ενώ εξετάζονται και επιπλέον βελτιωτικές προτάσεις που αναμένεται να οριστικοποιηθούν στις αρχές του επομένου έτους. Ο στόχος είναι να αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό εγκρισιμότητας για τους δανειολήπτες που υποβάλλουν αίτημα ρύθμισης οφειλών μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού, συμπεριλαμβανομένων και των ενήμερων που έχουν υποστεί μείωση των εισοδημάτων τους. Τους τελευταίους μήνες ήδη παρατηρείται αύξηση της εγκρισιμότητας, τάση που αναμένεται να συνεχιστεί. Η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων σε μονοψήφιο ποσοστό αποτελεί επιτυχία συνολικά για την ελληνική οικονομία, ανοίγοντας τον δρόμο για την επιστροφή της χώρας στην επενδυτική βαθμίδα.
- Η πορεία των επιτοκίων, όπως αυτά καθορίζονται από την ΕΚΤ, και η επίδραση της ασκούμενης νομισματικής πολιτικής στα επιτόκια καταθέσεων. Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα διασφαλίζει τις αποταμιεύσεις των πολιτών και την αναπτυξιακή προοπτική των επιχειρήσεων της χώρας. Αυτό επιβεβαιώθηκε και κατά την προηγούμενη τριετία, με τη διατήρηση σε θετικό έδαφος των επιτοκίων καταθέσεων, σε μία συγκυρία όπου ο μέσος όρος επιτοκίων στις προθεσμιακές καταθέσεις της ζώνης του ευρώ ήταν σε αρνητικά επίπεδα, κυμαινόμενος γύρω στις -30 μ.β. Ως εκ τούτου, οι προθεσμιακές καταθέσεις στην Ελλάδα απέδωσαν σημαντικά υψηλότερα, σε σχέση με την Ευρωζώνη, εξέλιξη που απέφερε επιτοκιακό όφελος για τις ελληνικές επιχειρήσεις που προσεγγίζει ή υπερβαίνει τα 300 εκατ. ευρώ. Στη χθεσινή συνάντηση με τον υπουργό Οικονομικών, κάθε τράπεζα χωριστά και με βάση την εμπορική της στρατηγική δεσμεύτηκε ότι αναθεωρεί διαρκώς την πολιτική επιτοκίων, με αποτέλεσμα να έχει εκκινήσει η διαδικασία κάλυψης της απόκλισης που καταγράφηκε το τελευταίο δίμηνο, απόρροια της μεγαλύτερης ταχύτητας προσαρμογής των ευρωπαϊκών τραπεζών από τα αρνητικά επιτόκια των προηγούμενων ετών. Ήδη στους Έλληνες καταθέτες προσφέρεται μια σειρά επιλογών που συνδυάζουν ασφάλεια και αποδόσεις. Για παράδειγμα, προθεσμιακές καταθέσεις διαρκείας ίσης ή μεγαλύτερης των 12 μηνών έχουν ετήσιες αποδόσεις, ανάλογα με την τράπεζα και ανάλογα με το ποσό, που φτάνουν ή υπερβαίνουν το 0,80%. Κάθε τράπεζα, διακριτά και ανεξάρτητα, θα συνεχίσει να αναπροσαρμόζει τα επιτόκια καταθέσεών της, λαμβάνοντας υπόψη της τις σχετικές αποφάσεις της ΕΚΤ, τις εσωτερικές της πολιτικές και τις ευρύτερες συνθήκες στην αγορά χρήματος.
- Θέματα προμηθειών για διάφορες απλές τραπεζικές συναλλαγές. Κάθε τράπεζα ξεχωριστά και με βάση την εμπορική της πολιτική σχεδιάζει και επανεξετάζει μια σειρά προμηθειών που προβλέπονται για την παροχή τραπεζικών υπηρεσιών σύμφωνα με την κείμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία. Στην ενότητα αυτή επισημαίνεται ότι για τα εισερχόμενα και εξερχόμενα εμβάσματα, η εταιρία ΔΙΑΣ - εθνικός φορέας εκκαθάρισης διατραπεζικών πληρωμών, στον οποίο είναι μέτοχοι οι τέσσερις συστημικές τράπεζες - έχει αναπτύξει σειρά ηλεκτρονικών υπηρεσιών που παρέχονται στους πελάτες, επιχειρήσεις και ιδιώτες, χωρίς καμία χρέωση. Παραδείγματος χάριν, μέσω της ήδη υφιστάμενης υπηρεσίας IRIS payments δίδεται η δυνατότητα δωρεάν μεταφοράς χρημάτων από οποιονδήποτε σε οποιονδήποτε, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, μέχρι του ποσού των 500 ευρώ ανά ημέρα, σε πραγματικό χρόνο μέσω mobile banking, χωρίς να απαιτείται αριθμός λογαριασμού παρά μόνον κινητού τηλεφώνου - και αυτό στο εγγυημένο περιβάλλον ασφαλούς πληρωμής, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό σχήμα SEPA Instant Credit Transfer.
- Η κάθε τράπεζα, ανάλογα με την εμπορική πολιτική της, διενεργεί καθ' όλη τη διάρκεια του έτους στοχευμένες εμπορικές ενέργειες (προγράμματα επιβράβευσης των πελατών της για συναλλαγές μέσω χρεωστικών και πιστωτικών καρτών), σε συνεργασία με το λιανεμπόριο. Υπολογίζεται πως το εγχώριο τραπεζικό σύστημα θα δαπανήσει το 2022 αυξημένο ποσό, περί τα 50 εκατομμύρια, για τη χρηματοδότηση των συγκεκριμένων προγραμμάτων ευρώ, ποσό που διοχετεύεται απευθείας στους κατόχους καρτών και καταλήγει στις ελληνικές επιχειρήσεις, συμβάλλοντας στην αύξηση του τζίρου τους.
- Τέλος, δεν πρέπει να λησμονήσουμε τη σημαντικότατη συμβολή των τραπεζών σε θέματα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, καθώς μέσω προγραμμάτων χορηγιών στηρίζουν ιδρύματα και οργανισμούς στους κλάδους της υγείας, της κοινωνίας, της παιδείας, της δασοπυρόσβεσης, του πολιτισμού, με ποσά που τα τελευταία 4 χρόνια έχουν αγγίξει τα 60 εκατ. ευρώ».
Τα «μπινελίκια»!
Επειδή το κείμενο αυτό είναι πέρα από διπλωματικό, όπως προανέφερα, και δυσνόητο, θα προσπαθήσω να κάνω ακόμα πιο ηχηρά τα «μπινελίκια» που άκουσε κατά τη σύσκεψη αυτή ο Χρήστος Σταϊκούρας από τους τέσσερις τραπεζίτες:
Πρώτον, οι τέσσερις τραπεζίτες παρουσίασαν στον υπουργό Οικονομικών τη σημαντική συμβολή των τραπεζών στην επίτευξη ισχυρής οικονομικής ανάπτυξης το 2022 με τα δάνεια που χορηγούν και την επιτυχία του περιβόητου Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με τις επενδύσεις , οι οποίες πραγματοποιούνται και για τις οποίες καθημερινώς κορδακίζεται μαζί με τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών Θεόδωρο Σκυλακάκη! Προφανώς, ο Σταϊκούρας δεν ήθελε να ακούσει όλα αυτά, διότι , όπως προκύπτει από τις έμμονες δηλώσεις του, όλα αυτά θεωρούνται επιτυχία μόνο της κυβέρνησης!!!
Δεύτερον, οι τέσσερις τραπεζίτες παρουσίασαν στον υπουργό Οικονομικών το «μπινελίκι» του σχεδίου εταιρικής κοινωνικής ευθύνης για την επιδότηση των δόσεων των δανείων που έχουν λάβει στο παρελθόν τα ευάλωτα νοικοκυριά, ώστε να περιοριστεί η επιβάρυνση στην εξυπηρέτηση των δανειακών τους υποχρεώσεων από την άνοδο των επιτοκίων της ΕΚΤ. Προφανώς, ο Σταϊκούρας δεν ήθελε να ακούσει αυτό για «εταιρική ευθύνη», που είναι ένας διεθνώς γνωστός θεσμός και ο οποίος , σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «είναι μια έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρίες ενσωματώνουν, σε εθελοντική βάση, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη ή, σύμφωνα με το Διεθνές Επιχειρηματικό Συμβούλιο για την Βιώσιμη Ανάπτυξη, είναι «δέσμευση των επιχειρήσεων να συμβάλουν στην βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και να προσπαθήσουν να βελτιώσουν την ποιότητα της λειτουργίας τους, μαζί με τους εργαζόμενους, τις οικογένειές τους, την τοπική κοινότητα και την κοινωνία γενικότερα». Αυτό τον θεσμό έχουν εισαγάγει εθελοντικά στη χώρα μας και οι ελληνικές τράπεζες, δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις, με την επισήμανση ότι σε άλλες χώρες αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την προώθηση κυβερνητικών κοινωνικών, πολιτιστικών και περιβαλλοντικών στόχων!
Τρίτον, στην ίδια σύσκεψη οι τραπεζίτες υπογράμμισαν τη στήριξή τους στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών ιδιωτών του Νόμου 4738/2020, ο οποίος, παράλληλα με τις διμερείς ρυθμίσεις οφειλών, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την διαχείριση του ιδιωτικού χρέους, στο πλαίσιο της συνεργασίας με την ΕΓΔΙΧ. Τι είναι η ΕΓΔΙΧ; ΕΓΔΙΧ είναι, όπως πάμπολλες άλλες, μία αυτοτελής δημόσια υπηρεσία, η οποία ιδρύθηκε με τον Νόμο 4389/2016 με τον τίτλο Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους και με τον Νόμο .4738/2020 «Ρύθμισης οφειλών και παροχής δεύτερης ευκαιρίας» παρέχει τη δυνατότητα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις να διευθετήσουν όλες τις οφειλές τους (Δημόσιο, ασφαλιστικά ταμεία, τράπεζες, διαχειριστές δανείων και λοιπούς ιδιώτες πιστωτές). Μάλιστα, από την αρχή ο κ. Σταϊκούρας είχε συγχαρεί τη Γραμματεία αυτή για την πραγματοποίηση των πρώτων πληρωμών της κρατικής επιδότησης! Δηλαδή, υπάρχουν κι άλλες υπηρεσίες ή θεσμοί και όχι μόνο ο Σταϊκούρας που ενδιαφέρεται για τους «ευάλωτους δανειολήπτες»!!! Μέσω της Γραμματείας αυτής οι ευάλωτοι οφειλέτες που αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις δανειακές τους υποχρεώσεις μπορούν να κάνουν αίτηση στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του ενδιάμεσου προγράμματος στήριξης της κύριας κατοικίας για να λάβουν κρατική επιδότηση του στεγαστικού τους δανείου, από 70 έως 210 ευρώ. Επίσης, με τον Κώδικα Δεοντολογίας (ΦΕΚ 2411/Β/7.6.21) οι οφειλέτες μπορούν να ρυθμίσουν τις οφειλές τους απευθείας (διμερώς) με τους ιδιώτες θεσμικούς πιστωτές (ρύθμιση μη εξυπηρετούμενων δανείων διμερώς με τράπεζες και διαχειριστές δανείων). Ακόμα, με τον παραπάνω Νόμο δίδεται η δυνατότητα σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις να λάβουν να λάβουν υπηρεσίες ενημέρωσης, εφόσον εντοπιστεί αδυναμία πληρωμής των υποχρεώσεων τους, έτσι ώστε να γνωρίζουν πως να αντιμετωπίσουν τις οφειλές τους!
Τέταρτον, υπενθύμισαν στον «ευαίσθητο» υπουργό ότι τα επιτόκια καθορίζονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα διασφαλίζει τις αποταμιεύσεις των πολιτών και την αναπτυξιακή προοπτική των επιχειρήσεων της χώρας. Δηλαδή, η Ελλάς είναι στην Ευρωζώνη όχι μόνο για να παίρνει κοινοτικά πακέτα και λεφτά μέσω του περιβόητου Ταμείου Ανάκαμψης που έχει εξελιχθεί σε … άγιο Παντελεήμονα, αλλά να εφαρμόζει και το κοινοτικό, το τραπεζικό δίκαιο! Δηλαδή, είπαν ότι κάθε τράπεζα, διακριτά και ανεξάρτητα, θα συνεχίσει να αναπροσαρμόζει τα επιτόκια καταθέσεών της, λαμβάνοντας υπόψη της τις σχετικές αποφάσεις της ΕΚΤ, τις εσωτερικές της πολιτικές και τις ευρύτερες συνθήκες στην αγορά χρήματος. Δηλαδή, δεν μπορεί όλες οι τράπεζες να ορίζουν τα ίδια επιτόκια, διότι αυτό απαγορεύεται από ευρωπαϊκό και το ελληνικό δίκαιο περί ανταγωνισμού!
Πέμπτον, τα ίδια του είπαν και για τις προμήθειες, ότι δηλαδή κάθε τράπεζα ξεχωριστά και με βάση την εμπορική της πολιτική σχεδιάζει και επανεξετάζει μια σειρά προμηθειών που προβλέπονται για την παροχή τραπεζικών υπηρεσιών σύμφωνα με την κείμενη ευρωπαϊκή νομοθεσία. Δηλαδή, δεν μπορεί να υπάρχουν «συμφωνίες κυρίων», καθώς θα παρέμβει (θα πρέπει να παρέμβει!) η Επιτροπή Ανταγωνισμού και για το θέμα ατό κι όχι μόνο στα … σούπερ μάρκετ!!!
Ύστερα από την ανακοίνωση με τα παραπάνω «μπινελίκια» δεν νομίζω ότι θα πραγματοποιηθεί τον προσεχή Ιανουάριο κι άλλη σύσκεψη, όπως δήλωσε ο υπουργός για νέα πίεση και νέο «αλληλομπινελίκωμα»…
