Ας αφήσουμε όμως τους εκλεκτούς και φίλους καλεσμένους ομιλητές της σημερινής ημερίδας, τους οποίους ευχαριστούμε προκαταβολικά, να μας μεταφέρουν με το δικό τους τεκμηριωμένο λόγο και τρόπο, στη σκοτεινή εκείνη περίοδο της Τουρκοκρατίας, με την βεβαιότητα, ότι όλοι μας θα φύγουμε στο τέλος κερδισμένοι σε γνώση και προβληματισμένοι για το τι είχαμε, τι έχουμε, τι χάσαμε και που πάμε σαν Εκκλησία, σαν Ελλάδα, σαν Έθνος.
Με αυτή την σύντομη εισαγωγή μας καθώς και την μεταφορά των ευλογιών, τόσο του Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχη μας κ. Κοσμά, όσο και των Πανοσιολογιωτάτων Ιερομονάχων, π. Θεόκλητο Ράπτη-Αρχιερατικός Θέρμου και π. Ζαχαρία Σπυρόπουλο, ο οποίος υπηρετεί και διακονεί ακούραστα και με υπομονή, εδώ και δυο χρόνια την Ιερά Μονή της Αγίας Παρασκευής Μάνδρας, άρχισε η Ημερίδα για τα 200 χρόνια Ελευθερίας μας.
Μετά το καλωσόρισμα αυτό, εδώ από το Ιστορικό και Ευλογημένο Μοναστήρι, που αιώνες τώρα σκεπάζει και επισκιάζει, τόσο η χάρη της Αγίας Παρασκευής, όσο και των Μεγάλων Διδασκάλων και Αγίων μας, Ευγενίου Γιαννούλη και Κοσμά του Αιτωλού, των οποίων υπήρξε η αφετηρία της πνευματικής τους πορείας, μέσα από το «Κρυφό Σχολειό», που λειτουργούσε και που σήμερα φιλοξενεί την αναπαράσταση του με κέρινα ομοιώματα, τον λόγο πήρε ο π. Θεόκλητος για ένα σύντομο χαιρετισμό.
Αφού μετέφερε τις ευλογίες του Ποιμενάρχη μας κ. Κοσμά, τόνισε με έμφαση την σωτήρια και καθοριστική προσφορά και συμβολή όλων των Μοναστηριών της Πατρίδας μας κατά τα χρόνια της σκλαβιάς. Αυτά υπογράμμισε κράτησαν άσβεστη την φλόγα της ελπίδας για λευτεριά, αλλά πρωτίστως την διατήρηση της Ελληνικής γλώσσας, μέσα από τα βιβλία της εκκλησίας και τα «Κρυφά Σχολειά» που άνοιξαν και συντηρούσαν.
Αμέσως μετά ο λόγος δόθηκε στον Δήμαρχο Θέρμου, κο Σπύρο Κωνσταντάρα, ο οποίος τόνισε πόσο ιερή στιγμή είναι η εκδήλωση αυτή σε τούτο το ιερό και ιστορικό Μοναστήρι, εκφράζοντας παράλληλα τις ευχαριστίες και τον έπαινο προς τον π. Ζαχαρία, γι’ αυτή την σημαντική Ημερίδα, η οποία θα δώσει την ευκαιρία να ακουστεί η προσφορά του κατά τα δύσκολα χρόνια, από αξιόλογους ομιλητές.
Στη συνέχεια αφού υπογράμμισε, ό,τι η Αγία Παρασκευή και το Μοναστήρι της, ανήκει σε όλους, έκανε αναφορά για το σημαντικό έργο του Αγίου Κοσμά, ο οποίος από εδώ ξεκίνησε την μεγάλη του πορεία, μέσα από το «Κρυφό Σχολειό», το οποίο δυστυχώς, όπως τόνισε, αμφισβητούν σήμερα πολλοί πολέμιοί του, χωρίς να αξιολογούν την μεγάλη του προσφορά.
Πρώτος ομιλητής της Ημερίδας ο κος Απόστολος Κωστόπουλος, Οικονομολόγος - Νομικός – Δημοσιογράφος - τ. Δ/ντής Υπουργείου Οικονομικών - τ. Βουλευτής και νυν Ιστορικός Ερευνητής του Νομού μας και κυρίως της περιοχής του Απόκουρου-Θέρμου με Θέμα: ‘’Μοναστηριακή Πολιτεία στο Απόκουρο και η Συμβολή στην Ελληνοορθοδοξία και την Επανάσταση του 1821’’.
Ξεκινώντας την ιστορική του αναδρομή από την αρχαιότητα, για την παρουσία και δράση του Αρχαίου Θέρμου, που ήταν η «Ακρόπολις συμπάσης Αιτωλίας» και το μεγάλο Θρησκευτικό και Πολιτικό κέντρο της αρχαίας Αιτωλικής συμπολιτείας, έφτασε μέχρι τα χρόνια της σκλαβιάς και αναφέρθηκε για τα Μοναστήρια στο «ΑΓΙΟ ΑΠΟΚΟΥΡΟ», όπως το αποκάλεσε, λέγοντας χαρακτηριστικά:
«Στην επαρχία του Απόκουρου, με τη σπάνια γεωμορφολογία, την εποχή εκείνη 10ος έως αρχές 19ου αιώνα καταγράφεται μια έντονη κινητικότητα και μεγάλη συγκέντρωση Μοναστηριακών Μονών, ησυχαστηρίων, ασκηταριών και Κρυπτών.
Πάνω από 12-18 Μονές και προσκυνήματα, σε μια μικρή γεωγραφική έκταση, που η μεταξύ τους απόσταση δεν ξεπερνάει τα 10-20 χιλιόμετρα, αναπτύσσεται μια μεγάλη μοναστική κοινότητα. Ένα μικρό «ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ» απλώθηκε σε όλο το Απόκουρο. Όλες αυτές οι Μοναστηριακές κοινότητες ήταν μία μικρογραφία οικισμών ανθρώπων και αποτέλεσαν μια ολοζώντανη Μοναστηριακή Πολιτεία στο Απόκουρο, εφάμιλλη του Αγίου Όρους που την συγκροτούσαν: Έξι βυζαντινά, ιστορικά μνημεία, Μοναστηριών και Εκκλησιών τα: ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ-Νερομάνας, ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ-ΤΑΞΙΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ -Μόκιστας, ΜΟΝΗ ΜΥΡΤΙΑΣ και ΑΓΙΑ ΕΛΕΟΥΣΑ Άνω Μυρτιάς, ΠΑΝΑΓΙΤΣΑ Καλλιθέας.
Εννέα Μεταβυζαντινά μνημεία, μονές, κελιά, κρύπτες και Εκκλησίες, ήτοι: ΜΟΝΗ ΦΩΤΜΟΥ-Πετροχωρίου, ΜΟΝΗ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟΥ-Μπερίκου, ΜΟΝΗ ΑΙ-ΓΙΑΝΝΗ ΤΙΜΙΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ- Δερβέκιστας, ΜΟΝΗ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ- Μάνδρας-Θέρμου, Εκκλησία ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ-Ντογρί, ΚΕΛΙ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ-Αετόπετρα και ΚΡΥΠΤΗ ΙΑΚΩΒΟΥ-ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ-Ανάληψης και:
Νεότερα Μνημεία: ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ ΚΟΣΜΑ ΤΟΥ ΑΙΤΩΛΟΥ-ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ- Οικίας Πατροκοσμά-Μέγα Δένδρο, ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟ-ΚΕΛΛΙΑ και ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΝΕΟΜΑΡΤΥΡΟΣ-Αργυροπηγάδι (Γκερτοβός). Και δεν είναι καθόλου υπερβολικός ο παραλληλισμός με το Άγιο Όρος, γιατί μέσα σ’ αυτή τη Μοναστηριακή Πολιτεία στο απομονωμένο Απόκουρο, τα ζοφερά χρόνια της σκλαβιάς, παρέμειναν άμεικτα και ελπιδοφόρα η ορθόδοξος πίστης, η ελληνική γλώσσα, η εθνική μας ταυτότητα και οι πατροπαράδοτες αξίες «…διατηρήθηκαν άμεικτα προς άλληλα, όπως το ύδωρ και το έλαιον…»
Στη συνέχεια αναφέρθηκε συνοπτικά για το καθένα και στάθηκε στο Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής τονίζοντας μεταξύ άλλων: «…Η Μονή της Αγίας Παρασκευής, πριν και κατά την επανάσταση ήταν πνευματικό, πολιτιστικό, θρησκευτικό, οικονομικό και στρατιωτικό κέντρο του Απόκουρου…Η Μονή αποτέλεσε σκέπη και προμαχώνα οπλαρχηγών της περιοχής. Εδώ συνάζονταν οι κλέφτες και γίνονταν τα συμβούλια των καπεταναίων. Εδώ έγινε κατά την παράδοση, με πρωτοβουλία του καπετάνιου Σιαδήμα η πρώτη σύσκεψη για μύηση στη Φιλική Εταιρεία και η δεύτερη έγινε στο Μοναστήρι του Προδρόμου στη Δερβέκιστα. Έτσι δικαιολογείται η επιδρομή και πυρπόληση του μοναστηριού το 1824/25 από τις ορδές των Τουρκαλβανών. Το Μοναστήρι είχε μεγάλη κινητή και ακίνητη περιουσία…
Στα σκοτεινά και δύσκολα χρόνια οι μοναχοί του για να εκπληρώσουν τον εθνικοθρησκευτικό τους προορισμό αναζητούσαν απόκρυφα και άβατα σημεία για ησυχαστήρια και προσκυνήματα. Ένα από αυτά ήταν στη θέση Κελλί στη Λιμνίτσα, στο ρίζωμα του λόφου της Καρδαρούς, στην ακροποταμιά του Φίδαρη, κρυμμένο σ’ απόκρημνη, αθέατη και δύσβατη κρυψώνα, αφιερωμένο στη μνήμη του Αγίου Γεωργίου. Αρχικά μετόχι και στην ιστορική του διαδρομή έγινε και αυτό «Κρυφό Σχολειό» της Αγίας Παρασκευής…Λέγεται μάλιστα πως η Λιμνίτσα ήταν το λημέρι-χωριό του πρωτοκλέφτη του Απόκουρου Γ. Σφαλτού….
Εκτενή αναφορά έκανε για το «Κρυφό Σχολειό» τονίζοντας τα εξής: «…Εκεί που «…όλα τ’ σκιαζε η φοβέρα…», ο Πατριάρχης Ιερεμίας ο Β΄, το 1593 πήρε την ιστορική απόφαση: «…Ώρισεν η Αγία Σύνοδος, έκαστον επίσκοπον εν τη εαυτού παροικία φροντίδα και δαπάνην ποιείν, ώστε τα θεία και τα ιερά γράμματα δύνασθαι διδάσκεσθαι και του μαθείν προαιρουμένοις, εάν των επιτηδείν χρείαν έχωσιν…»
Αυτή η ιστορική απόφαση γέννησε το θρύλο του Κρυφού Σχολειού. Από τότε τα μοναστήρια, οι νάρθηκες των εκκλησιών, οι δύσβατες και απρόσιτες κρύπτες και τα ησυχαστήρια και οι απομεμακρυσμένες ορεινές και χωριά περιοχές έγιναν καταφύγια και «…απαραβίαστα άσυλα γραμμάτων…» κατά τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Παπαδόπουλο. Μέσα σ’ αυτά το αδούλωτο πνεύμα του δουλωμένου Γένους διατήρησε χρόνους και αιώνες «…καίουσα την κανδήλα της πνευματικής αγρυπνίας του έθνους…», και των πατροπαράδοτων αξιών!.
Εκεί οι μοναχοί καλόγεροι, οι ρασοφόροι παπαδοδάσκαλοι μάθαιναν τα σκλαβόπουλα να διαβάζουν και να λογαριάζουν. Ανάγνωση, αριθμητική, οκτώηχο, ψαλτική και κατήχηση για να μη χαθεί η γλώσσα μας, η θρησκεία, η παράδοση και το Ελληνικό φιλότιμο, αυτή η ασυμβίβαστη προθυμία προσφοράς και θυσίας!
Είναι πράγματι εθνικό ατύχημα, που αυτή η θαυμαστή επινόηση-«κρυφό σχολειό» που μετέβαλε την τρεμουλιαστή φλόγα του κεριού ή του κανδήλου σε πυρσό παιδείας, να στερείται έγγραφες μαρτυρίες, γραπτές αποδείξεις, κώδικες και περγαμηνές, αναφορικά με την ίδρυση, το χρόνο, τον τόπο και τον τρόπο λειτουργίας του.
Είναι επίσης εθνικό ολίσθημα να διατυπώνονται-ακόμα και σήμερα-ακραίες απόψεις από αρνητές, πως αυτό ήταν και είναι ένας «χριστιανικός μύθος και ένα ιστορικό ψέμα».
Είτε το πιστεύουμε, είτε δεν το πιστεύουμε, ένα είναι το αδιάψευστο δεδομένο και ιστορικά καταξιωμένο: Το «Κρυφό Σχολειό» είναι μια πραγματικότητα και είναι βαθιά ριζωμένη στην ψυχή του Έλληνα η πίστη του, πως μέσα από αυτό το εθνικό παιδευτήριο «εξήλθεν ένοπλος η ελευθερία».
Έχει καταχωρηθεί στις σελίδες της ιστορίας μας ως ιερό σπουδαστήριο. Την μυσταγωγική λειτουργία του την αποτύπωσε ο Νικόλαος Γύζης στον πίνακά του «το Κρυφό Σχολειό» και την αποθέωσε ο Ιωάννης Πολέμης στο ποίημά του…Μέσα στα «Κρυφά Σχολειά» η περιβόητη μουσουλμανική θρησκευτική ανοχή που παραχώρησε ο Σουλτάνος μετατράπηκε σε εθνοσωτήριο προνόμιο.
Αυτή η εσωτερική εισχώρηση του Ελληνικού δυναμικού, στην καρδιά του κρατικού μηχανισμού της Οθωμανικής κυριαρχίας, υπήρξε μέγα-παγκόσμιο επίτευγμα που έχει τεράστια ιστορική αξία. Την απέδωσε πολύ γλαφυρά και πανηγυρικά ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στο ποίημά του «Ο Βράχος και το Κύμα»…
Τα Μοναστήρια δεν ήταν κρυψώνες μοναχισμού, αλλά ήταν θερμογόνες αγκαλιές του κατατρεγμένου λαού μας. Είχαν ανοιχτές τις πύλες σε πεινασμένους, πληγωμένους, κυνηγημένους ραγιάδες. Στα Ελληνικά Μοναστήρια έγιναν ιστορικές εθνοσυνάξεις και μυήθηκαν οι οπλαρχηγοί από φλογερούς ρασοφόρους στην Φιλική Εταιρεία.
Στα μοναστήρια, στα «κρυφά σχολειά», στους ναούς, στα ξωκλήσια, στα ιερά προσκυνήματα, αντάμωναν ρασοφόροι πνευματικοί πολέμαρχοι, καλόγεροι-μοναχοί, και μοναχές-κλεφταρματολοί, καραβοκύρηδες, έμποροι, λόγιοι, φιλικοί, φαναριώτες οραματιστές, κοινωνικές ομάδες αγρότες και βοσκοί και αναβαπτιζόμενοι στην εθνική κολυμβήθρα αποφάσισαν το ασυμβίβαστο σάλπισμα Ελευθερία ή Θάνατος!
Σ’ αυτά υψώθηκαν τα λάβαρα της επανάστασης του 1821 και από ’κει κινούσαν «για του Χριστού την πίστη την Αγία και της Πατρίδος την ελευθερία».
Ανεκτίμητη δια μέσου των αιώνων η προσφορά και η συμβολή των Μοναστηριών στον μεγάλο πνευματικό και επαναστατικό αγώνα του 1821…»
Στη συνέχεια στο βήμα ανέβηκε η δεύτερη ομιλήτρια κα Θεοδώρα Πολίτη, καθηγήτρια Θεολογίας στο 4ο γυμνάσιο Αγρινίου, με μεταπτυχιακή εργασία πάνω στα Μοναστήρια και τους Αγίους της Αιτωλ/νίας, με Θέμα:
‘’ Η Συμβολή της Εκκλησίας στην Επανάσταση του ’21’’.
Μεταξύ των άλλων τόνισε ότι: «…Η Ορθόδοξη Εκκλησία στα 400 χρόνια της Τουρκοκρατίας επιτέλεσε εθνοσωτήριο έργο. Βρισκόταν στο κέντρο της ζωής των υπόδουλων Ελλήνων. Στην Εκκλησία οφείλεται αναμφισβήτητα η διατήρηση της Ελληνικής γλώσσας, της Ορθόδοξης πίστης και η παίδευση του λαού μέχρι την απελευθέρωση.
Στην Εκκλησία βρίσκουν παρηγοριά οι Έλληνες: «Εκεί ήταν θησαυρισμένα τα δόγματα της πίστεώς μας, η υμνωδία, η αγιογραφία, η γλώσσα μας, τα χειρόγραφα, τα άμφια, η ξυλογλυπτική, η χρυσοχοΐα, όλα όσα είναι παρηγοριά και πνευματική αγαλλίαση για τον άνθρωπο στο παρόντα κόσμο και ελπίδα για την μέλλουσα μακαριότητα». Όλα αυτά που υπενθυμίζουν την εθνική συνείδηση, στηρίζουν στις δοκιμασίες, τονώνουν την ελπίδα.
Ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια της προσφοράς της Εκκλησίας στο Έθνος είναι το κεφάλαιο της Παιδείας. Η Εκκλησία ίδρυσε σχολεία και δίδαξε τα ελληνικά γράμματα σε όλες τις γωνιές της Ελλάδας και όπου αλλού υπήρχαν Έλληνες, συνέχισε…Οι Μονές υπήρξαν πανεθνικά κέντρα και το «Κρυφό Σχολειό» τους υπήρξε η σωστική άγκυρα του Γένους
Το «Κρυφό Σχολειό» υπήρξε από τους κύριους παράγοντας μέσω των οποίων η Εκκλησία εργάστηκε και διατήρησε τη φλόγα της μάθησης αναμμένη κατά την Τουρκοκρατία….Είναι γεγονός, ότι τα πρώτα αναγνωστικά βιβλία των υπόδουλων Ελλήνων, ήταν τα βιβλία της Εκκλησίας, ο Απόστολος, η Οκτώηχος, το Ψαλτήρι, το Ωρολόγιο.
Το «Κρυφό Σχολειό» δεν είναι μύθος. Μέσα στους τόσους αιώνες σκλαβιάς, δεν θα μπορούσαν ποτέ να κρατήσουν οι Έλληνες τη θρησκεία και τη γλώσσα τους, αν δεν υπήρχαν τα «Κρυφά Σχολειά ». Οι Τούρκοι δεν τους άφηναν να μάθουν γράμματα. Έκοβαν κεφάλια και γλώσσες χριστιανών, που τολμούσαν να μιλήσουν ελληνικά… «Μαθητές και δάσκαλοι αποσύρονταν στο σκοτάδι για να αποφύγουν τις διώξεις»(Μιχαήλ Σχινάς). «Εν τω σκότει και προφυλακτικά από τους Τούρκους»(Φωτάκος). «Εδιδάσκετο λαθραίως εν υπογείοις και εν ταις οπαίς της γης, τον τύραννον διαφεύγουσα», η προηγούμενη γενιά, αναφέρει σε ομιλία του ο Γεώργιος Μαυροκορδάτος 1849, είναι μερικές από τις μαρτυρίες που ανέφερε.
…Στα 400 χρόνια σκλαβιάς δίδαξαν 1500 δάσκαλοι από τους οποίους οι 1000 ήταν κληρικοί. «Ο παπάς κάτω από το ράκος του ράσου του κρατεί το Ψαλτήρι και πηγαίνει να μάθη τα παιδιά να διαβάζουν…Ο κλήρος υπήρξεν και οδηγός του Έθνους και το στήριγμά του»(Διον. Κόκκινος). «Μόνο του Ευαγγελίου η δύναμις ημπορεί να σώση την αυτονομίαν του γένους»(Κοραής). «Την επανάστασιν εκίνησαν και ενεψύχωσαν οι κληρικοί…άνευ των οποίων ο λαός δεν ήθελε κινηθεί»(Εμμ. Ξάνθος). «Χωρίς πίστη στη θρησκεία τους έθνη δεν υπάρχουν»(Μακρυγιάννης). Είναι και αυτές μερικές από τις μαρτυρίες των πρωταγωνιστών της εποχής εκείνης, που ανέφερε η ομιλήτρια.
Στη συνέχεια έκανε αναφορά για το αναμορφωτικό και εθνοσωτήριο έργο το οποίο επετέλεσε ο Ιερομάρτυρας και εθναπόστολος Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, καθώς και στους αγώνες, τα μαρτύρια, τις αγχόνες και άγριες σφαγές, που υπέστησαν οι μοναχοί και όλων των βαθμίδων οι κληρικοί, σε όλες τις φάσεις του αγώνα για την απελευθέρωσή μας.
«Η ευόδωση της εθνεγερσίας του 1821 είναι πραγματικό θαύμα. Το συμπέρασμα που βγαίνει από όλες τις ιστορικές πηγές, απομνημονεύματα, επιστολές, έγγραφα, περιηγητικά κείμενα και άλλες γραπτές μαρτυρίες της εποχής εκείνης, είναι ότι οι παράτολμοι αγωνιστές που ανέλαβαν το μεγάλο εγχείρημα, είχαν πλήρως διαμορφωμένη ελληνορθόδοξη συνείδηση, ακλόνητη πίστη, πολέμησαν στο όνομα του αγίου Τριαδικού Θεού, στον οποίο και βάσιζαν τις ελπίδες τους και από τον οποίο αντλούσαν τη βεβαιότητα για τη νίκη», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Και κατέληξε τονίζοντας ότι: Ο ξεσηκωμός του Έθνους το 1821, δεν ήταν έργο μιας στιγμής, ένα παροδικό ξέσπασμα. Ήταν ο καρπός μιας πολύχρονης προσπάθεια και μιας κατάλληλης προετοιμασίας. Ήταν το επιστέγασμα ενός αφανούς και κυριολεκτικά «κάτω από τη μύτη του δυνάστη» έργου, πίσω από το οποίο βρισκόταν η Εκκλησία.
Φυσικός αρχηγός του Γένους, ήταν ο εκάστοτε Πατριάρχης και η Εκκλησία της Κων/πόλεως, ήταν η «μητέρα Εκκλησία»….Δίχως εκκλησία, δίχως κληρικούς, ο Ελληνισμός μέσα στους αιώνες θα είχε τουρκέψει.
Για μας τους σημερινούς Έλληνες που με δέος αναπολούμε τα μεγάλα γεγονότα που αποτελούν την εθνική μας κιβωτό, προκύπτει επιτακτικό ένα χρέος: Να μείνουμε πιστοί στο πνεύμα και στα ιδανικά και στις αρχές της Εκκλησίας και εκείνων που αγωνίστηκαν και μας παρέδωσαν ελεύθερη πατρίδα. Όσο πιο κοντά στο πνεύμα αυτό βρισκόμαστε, τόσο θα θωρακίζουμε την Ελλάδα μας από νέους κινδύνους. Όπως έγραψε ο αείμνηστος Φώτης Κόντογλου: «Σ’ αυτό τον τόπο Ορθοδοξία και Ελλάδα πάνε μαζί».
Τρίτος ομιλητής της Ημερίδας μας ήταν, ο κος Βασίλειος Μανίκας- καθηγητής Φιλόλογος από το Λύκειο Κεφαλλονιάς, με έρευνα μελέτης πάνω στα «πέτρινα χρόνια» και με Θέμα:
‘’ Ο ρόλος της Εκκλησίας στην διάδοση του Ελληνισμού κατά την Τουρκοκρατία μέσω της παιδείας .«Το Κρυφό Σχολειό»’’. ΄
Ξεκίνησε την ομιλία του με τα λόγια του μαρτυρικού Πατριάρχη Κυρίλλου Λούκαρη, ο οποίος, στο μέσον της Τουρκοκρατίας, πως περιγράφει με απόλυτη ενάργεια τον αγώνα για να μην υποδουλωθεί πνευματικά, όπως υποδουλώθηκε πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά στον αλλόθρησκο και αιμοσταγή δυνάστη και ταυτόχρονα κηρύττει το ανίκητον όπλο, που έσωσε και σώζει τον λαό ανά τους αιώνας: «τον Σταυρό του Χριστού προτιμώ».
Τόνισε δε ότι «ο Κύριλλος Λούκαρης, 200 σχεδόν χρόνια μετά την Άλωση, έχοντας Πατριαρχεύσει στην Αλεξάνδρεια και την Κωνσταντινούπολη, βρίσκει μαρτυρικά το θάνατο το 1638, δίνοντας διμέτωπο αγώνα, ενάντια στον εξισλαμισμό και την απώλεια της εθνικής ταυτότητας και ενάντια στην αφομοίωση του υπόδουλου ελληνισμού από την παπική προπαγάνδα, μια τιτανομαχία κυριολεκτική ενάντια στους αποφασισμένους και παντοδύναμους Ιησουΐτες και τους ξένους και-αλίμονο- ντόπιους, ακόμα και εκκλησιαστικούς, συνεργάτες τους, για να κρατήσει ζωντανή την Ορθοδοξία στον ελληνικό χώρο και πέρα από αυτόν, περιθάλποντας τον λαό στην μητρική αγκαλιά της Εκκλησίας.
Αποτελεί την ενσάρκωση του εθναρχικού ρόλου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που συντήρησε, τροφοδότησε πνευματικά και υλικά και οδήγησε τους δύσμοιρους ραγιάδες διά μέσου των ζοφερών, ατελείωτων αιώνων της δουλείας στη χαραυγή της μέρας της λευτεριάς. Αποτελεί έλεγχο όσων αμφισβητούν σήμερα τη συμβολή της Εκκλησίας στη διατήρηση της παιδείας του Ελληνισμού…
Η θέση των ραγιάδων ανάμεσα στο Φράγκο και στον Τούρκο περιγράφεται παραστατικά από τον λόγιο των Αγράφων, Αναστάσιο Γόρδιο: «Λόγιασε πως ευρισκόμεθα ωσάν να ήμασθε ανάμεσα εις δύο μεγάλας συγνεφιές. Από το μέρος της μεσημβρίας και της Ανατολής να είναι ένα μεγάλο σύγνεφον, μαύρον και σκοτεινόν, η παντελής ασέβεια του Μωάμεθ…Από δε το μέρος της Δύσεως να είναι άλλο μεγάλο σύγνεφον σκοτεινόν και αυτό και ζοφώδες…Αύτη εστίν η των Λατίνων δοκούσα και ονομαζομένη χριστιανοσύνη…»
Παρ’ όλες τις δυσκολίες όμως και τους καταναγκασμούς των Τούρκων, και την πίεση από άλλα χριστιανικά δόγματα, οι Έλληνες έμειναν πιστοί στην Ορθοδοξία και το Γένος τους…
Στη συνέχεια, από την τεράστια προσφορά της Εκκλησίας για τη διπλή διάσωση του Γένους από τη φυσική εξόντωση και τον πνευματικό θάνατο, αναφέρθηκε στο τιτάνιο πνευματικό και κοινωνικό έργο της Αγίας Φιλοθέης κατά τον 16ο αιώνα, καθώς και στο ιεραποστολικό έργο του Όσιου Άνθιμου Κουρούκλη τον εκ Κεφαλληνίας, τον τυφλό.
Υπογράμμισε δε ότι:…μπροστά στο μεγάλο κίνδυνο του Τούρκου κατακτητή αναπτύχθηκε ενότητα του λαού και ενιαία οργάνωσή του, κάτω από σκέπη και προστασία της ενοποιητικής Εκκλησίας. Ο λαός από την αρχή συσπειρώθηκε κοντά της και η Ορθοδοξία έγινε το σημείο αναφοράς του και το ασάλευτο θεμέλιο της ύπαρξης του Έθνους.
Όμως, όπως ανέφερε στη συνέχεια, μία από τις πιο μεγαλειώδεις στιγμές της προσφοράς της Εκκλησίας θα είναι αθέατη από το φως της Ιστορίας, και δε γίνεται αλλιώς, αφού υφάνθηκε και ξετυλίχθηκε κάτω από την ασφάλεια του σκότους, στις κρύπτες και τα σκοτεινά κελιά…Είναι το «Κρυφό Σχολειό».
Δεν έχουμε τεκμήρια, λένε. Δεν υπάρχουν ιστορικές αναφορές, διδάσκουν. Διαψεύστηκαν όμως, γιατί και τεκμήρια ήρθαν πλέον στο φως άφθονα, με άφατη συγκίνηση προσκυνώ εδώ σε ένα από τα κορυφαία και ιστορικές μαρτυρίες, χάρη στην επίμονη εργασία πολλών Ελλήνων ερευνητών τα τελευταία χρόνια, όπου ξεχωρίζει ο Γεώργιος Κεκαυμένος με το βιβλίο του «Κρυφό Σχολειό: το χρονικό μιας ιστορίας»(2012).
Αλλά αναρωτήθηκε, τι χρείαν έχομεν μαρτύρων εδώ, στο αγιασμένο ενδιαίτημα της Αγίας Παρασκευής, όπου η ευλογημένη αποκάλυψη της κρύπτης το 1993 πρόσφερε ένα αδιάσειστο τεκμήριο σε όσους αγωνίζονται να πείσουν για τη βεβαιότητα της ιστορικότητας του Κρυφού Σχολειού.
Αμφισβητείται σήμερα από αναθεωρητές Έλληνες ιστορικούς ένα κύριο στοιχείο της αυτοσυνειδησίας του Ελληνικού λαού…Αυτοί εκφράζουν ένα ρεύμα που υποτιμά κάθε τι το λαϊκό και προβάλλει ένα σύγχρονο λογιωτατισμό, ενδεδυμένο το ένδυμα του προοδευτισμού, αναβιώνοντας, εκείνο το ρεύμα των χρόνων μετά την Επανάσταση που προσέδεσε την ελληνική σκέψη στο δυτικό θετικισμό και πάσχιζε να αποκόψει τον ελληνικό λαό από την παράδοσή του, συκοφαντώντας την ως αναχρονιστική.
Μετά από εκτενή αναφορά μαρτυριών υπέρ του «Κρυφού Σχολειού» και τους αγώνες για διατήρηση της παιδείας και για την πνευματική και εθνική επιβίωση του Ελληνισμού, κυρίως κατά τους δυο πρώτους αιώνες, κατέληξε, ότι ο βαθύτατος πόθος του τυραννούμενου έθνους για να υπάρξει, συντήρησε το «Κρυφό Σχολειό», παρά τις καταδιώξεις, όπως μαρτυρεί και ο Γέρος του Μωριά: «τα λίγα γράμματα που ξεύρω, τα έμαθα από το Ψαλτήρι και το Οκτωήχι της Εκκλησίας» και με τον Πατο-Κοσμά να οργώνει τις στεριές και τον Όσιο Άνθιμο τις θάλασσες, για να χαράξει επιτέλους η μέρα της Λευτεριάς στον βασανισμένο τόπο.
Τελείωσε δε ως εξής: Τιμούμε το δύσκολο αυτό έτος τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά εδώ από το Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής της περιοχής Αποκούρου, που βρισκόμαστε, κοιτίδα των ελληνικών γραμμάτων και κιβωτού της πίστης κατά τα ατέλειωτα, αξημέρωτα έτη της δουλείας, τιμούμε την υπομονή, την καρτερία, το σθένος, το φρόνημα, την πίστη και το έργο των μαθητών και δασκάλων όλων των σχολείων, κρυφών και φανερών και, όλων των Σχολών της Τουρκοκρατίας. Αυτοί και οι Νεομάρτυρες πότισαν και τράνωσαν το δέντρο της λευτεριάς μας. Ζήτω το Έθνος!
Στην συνέχεια, ακούστηκαν Δημοτικά Τραγούδια, από την Χορωδία Γυναικών Ενορίας Θέρμου, με χοράρχη τον κο Αλέξη Σιάχο, τα οποία ανέβασαν στα ύψη τον Πατριωτικό και Εθνικό παλμό όλων των παρευρισκόμενων, οι οποίοι το ευχαριστήθηκαν και το χειροκρότησαν.
Την Ημερίδα έκλεισε ο οικοδεσπότης της Ι. Μονής, π. Ζαχαρίας, ο οποίος αφού ευχαρίστησε τους ομιλητές, την χορωδία και όλους όσους μας τίμησαν με την παρουσία τους, τόνισε ότι, όταν γιορτάζουμε τα 200 χρόνια ελευθερίας δεν πρέπει να ξεχνάμε τις δυσκολίες και τους αγώνες που προηγήθηκαν πριν την απελευθέρωσή μας.
Γιορτάζουμε, τόνισε, το μαρτύριο του Γένους μας όλα τα 400 και πλέον χρόνια σκλαβιάς. Γιορτάζουμε τα 200 χρόνια της Ελευθερίας μας. Γιορτάζουμε όλα αυτά που μας κράτησαν όρθιους και είμαστε σήμερα Ελεύθεροι και όρθιοι ως Γένος, Ελληνικό και Ορθόδοξο.
Έτσι τελείωσε, με κάθε επιτυχία η Ημερίδα, εδώ στο Αρχονταρίκι της Ι. Μονής της Αγίας Παρασκευής, γεμάτη γνώσεις, θετικές εντυπώσεις και προβληματισμούς για το χθες, το σήμερα και το αύριο.
Ευχή μας και προτροπή είναι, άμα θέλουμε να έχουμε μέλλον ως Κράτος και ως Έθνος Ελληνικό, πρέπει να έχουμε σημαία μας σε κάθε βήμα και απόφαση της ζωής μας ,τα ιδανικά και το πνεύμα όλων των αγωνιστών, Νεομαρτύρων και Ηρώων που έφεραν το ’21 της Ελευθερίας.
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΜΕ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ!
ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟ ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ 2022!
ΘΕΡΜΟ, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2021
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ν. ΖΕΡΗΣ
ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ «ΚΡΥΦΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
Ι.ΜΟΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ
ΜΑΝΔΡΑΣ-ΘΕΡΜΟΥ