Γράφω όλα αυτά με αφορμή τη μάχη στον δύσμοιρο Ντολμά και σχετικά δημοσιεύματα σε εφημερίδες της πατρίδας μου. Αποφάσισε λοιπόν το Συμβούλιο Αρχηγών στο Μεσολόγγι η άμυνα του Αιτωλικού να γίνει στο Ντολμά, όχι στο Αιτωλικό. Γιατί αλήθεια;
Ο Ντολμάς δεν είναι ένα μικρό νησάκι που θα μπορούσε εύκολα να οχυρωθεί και να φυλαχθεί. Έχει περίμετρο ένα μίλι. Το έδαφός του είναι γεμάτο ρείκια και λακκούβες με νερό. Δεν έχει χώρο προφύλαξης, είναι εντελώς ακάλυπτος. Δεν έχει μέσα ανεφοδιασμού. Δεν έχει δρόμο διαφυγής. Και τα διακόσια μέτρα απόστασης από την ακτή της Φοινικιάς μπορεί να ήταν πλεονέκτημα, μπορεί και το αντίθετο. Αυτό τον τόπο διάλεξε για άμυνα το σοφό Συμβούλιο Αρχηγών. Παρότι γνώριζαν το νησί Ντολμάς. Ο στρατηγός Στουρνάρης, πεθερός του Λιακατά, είχε οχυρώσει το νησί από το Νοέμβριο του 1825. Έφτιαξε μερικά πρόχειρα ταμπούρια από ξύλα και πέτρες απέναντι από τη Φοινικιά και νόμιζε πως έτσι θα σταματούσε τον Ιμπραήμ. Βασικό μειονέκτημα να υποτιμάς τον αντίπαλο. Κι αυτό, με τους δικούς μας συχνά συνέβαινε.
Το Συμβούλιο Αρχηγών στο Μεσολόγγι διόρισε φρούραρχο και υπεύθυνο άμυνας Αιτωλικού, Πόρου και Ντολμά το Γρ. Λιακατά. Συνάμα, του έδωσε εντολή να κρατήσει το Ντολμά με κάθε τρόπο και κάθε θυσία. Εν τάξει; Έγινα αντιληπτή; Να κρατήσει πάση θυσία όχι το Αιτωλικό, που ήταν οχυρωμένο και κατοικημένο, αλλά το Ντολμά, που ήταν καλή ψυχή.
Κάποιος γνωστός μου, αξιωματικός του ελληνικού στρατού, που είδε το Ντολμά, μου έλεγε πως ένα σύγχρονο στρατιωτικό επιτελείο το στρατηγό που επέλεξε αυτό το χώρο για θέση άμυνας θα τον καλούσε σε απολογία. Δεν στέλνεις τους στρατιώτες σου σε σίγουρο θάνατο…
Έτσι, τα πράγματα εξελίχθηκαν «κατά το εικός και αναγκαίον». Ο Ιμπραήμ «καθάρισε» μέσα σε τρεις ώρες. Υπάρχει άνθρωπος ενήλικας, με σώας τας φρένας που περίμενε κάτι διαφορετικό;
Αντίθετα, το Αιτωλικό πρόφερε πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα άμυνας. Γράφει ο Κασομούλης: «Τ’ Αντελικό, που ήτανε από φυσικού του ασφαλισμένο από θάλασσα, είχε και δυνατά σπίτια, που μπορούσαν να βαστάνε σε κάθε χτύπημα. Ήτανε ταμπουρωμένο ολόγυρα και βρίσκονταν, είκοσι οργιές μακριά από τα σπίτια, μπηγμένα μέσα στη θάλασσα, χοντρά παλούκια, με δυο μονάχα περάσματα, για να μπαίνουν οι βάρκες. Έτσι, δεν μπόραγε να διαβεί απ’ άλλο μέρος βάρκα, αν πρώτα δεν έβγαζε τα παλούκια. Καθένας που ξέρει από πόλεμο του είναι εύκολο να λογαριάσει πόσο επικίνδυνο είναι για τον εχθρό, εσύ να πολεμάς κι αυτός να πασχίζει να βγάλει τα παλούκια. Και πίσω απ’αυτά να βρίσκονται άλλα μετερίζια. Ένα τέτοιο ταμπούρωμα δεν ήτανε για καταφρόνια.»
Ακόμα, στο Αιτωλικό υπήρχε στρατός, 600 άτομα, πολεμιστές και καπετανέοι. Υπήρχαν επιπλέον τρόφιμα και πολεμοφόδια. Επομένως, αν σκοπός της άμυνας ήταν, όπως και στο Μεσολόγγι, να κερδίσουν χρόνο ελπίζοντας να φανεί ο Μιαούλης, σαφώς η μάχη του Αιτωλικού έπρεπε να δοθεί στο Αιτωλικό.
Οι συμπατριώτες μου ωστόσο παραδόθηκαν αμέσως την άλλη μέρα της μάχης στο Ντολμά. Γιατί, λέει, κάθε αντίσταση θα ήταν περιττή!.. Ενώ, βέβαια, η αντίσταση στο Ντολμά πληρούσε όλες τις προϋποθέσεις για νίκη και θρίαμβο…Να σοβαρευτούμε.
ΕΡΩΤΗΜΑ: Είναι η θυσία αυτοσκοπός; Μας περίσσευαν τα τόσα παλικάρια και τα ρίξαμε στο στόμα του λύκου; Ο αγώνας γινόταν για την απελευθέρωση, όχι για τη δημιουργία (ή κατασκευή, αν θέλετε) ηρώων. Έχω κάθε δικαίωμα να το πω αυτό, διότι ένας πρόγονός μου, παππούς του παππού μου από την πλευρά της μάνας μου, ο Κων/νος Τρικαλινός, πολέμησε κι έπεσε στο Ντολμά.
Πρόσθετα: Πόσοι ήταν οι αμυνόμενοι; 200, 250, 300,350; Και πάντα δίπλα στον αριθμό το «περίπου». Υπήρχε πρόληψη, οι άντρες πριν τη μάχη δεν θέλανε να μετρηθούν, μετράει, λέγανε, ο Χάρος.
Ποιοι ήτανε; Ο καπετάν Γρηγόρης είχε, λένε, στον νταϊφά του 80 περίπου συγγενείς του, πιστούς κι εμπειροπόλεμους, Σαρακατσάνους.΄Εχει και μερικούς Ζυγιώτες, που του έδωσε ο καπετάν Δημ. Μακρής. Έχει μερικούς δικούς μας, ντόπιους Αιτωλικιώτες, κανονιέρηδες, σωματάρχες, στρατιωτικούς και ναυτικούς, 38 περίπου τον αριθμόν. Περίπου…
Ο Σύλλογός μας έχει τοποθετήσει στον Πόρο, απέναντι ακριβώς από τον Ντολμά, τρεις μαρμάρινες επιτύμβιες στήλες. Η πρώτη με τα ονόματα των 34 Αιτωλικιωτών. Αυτούς ξέραμε, οι άλλοι μας ήταν άγνωστοι. Για να καλύψουμε αυτό το κενό ο Σύλλογός μας τοποθέτησε στο χώρο μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή: «Στον άγνωστο μαχητή του Ντολμά.» Πρόσφατα, το 2018, τοποθετήσαμε και μια Τρίτη μαρμάρινη στήλη με τα ονόματα 28 πεσόντων από τον νταϊφά του Λιακατά, σαρακατσάνων ως επί το πλείστον. Η κατάσταση προήλθε από την έρευνα που διενήργησε ο Σαρακατσάνος ερευνητής κ. Ν. Κατσαρός στα Γενικά Αρχεία του Κράτους.
Ώστε: 34 οι νεκροί Αιτωλικιώτες + 28 οι Σαρακατσάνοι + 10, το πολύ, οι Ζυγιώτες του Μακρή + 4 οι Αιτωλικιώτες που έπεσαν στη θάλασσα και διασώθηκαν, σύνολο 76. Αλλά, κι αν θεωρήσουμε ότι όντως ο Γρηγόρης είχε 80 άτομα στον νταϊφά του, ο αριθμός ανεβαίνει στο 122. Τόσα ήταν τα «φαρμακερά τουφέκια» που λέγεται πως αμύνονταν στο Ντολμά;
ΝΤΟΛΜΑΣ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ
Συνηθίζουμε να παραβάλλουμε τη μάχη του Ντολμά με τη μάχη των Θερμοπυλών. Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος πεσόντες, ως οι εν Θερμοπύλες. Ας εξετάσουμε το πράγμα λίγο πιο ιστορικά: Υπέρ Πίστεως καμιά μάχη δεν εγένετο στην αρχαιότητα. Υπήρχαν πολλές θρησκείες και πολλοί θεοί κι ο καθένας, άτομο ή πόλη, ακολουθούσε ό,τι του ταίριαζε. Ούτε οι Τούρκοι καταδίωξαν τη χριστιανική θρησκεία. Αμέσως μετά την άλωση της Πόλης, ο πορθητής σουλτάνος ανέβασε στον πατριαρχικό θρόνο τον Γεννάδιο και παραχώρησε προνόμια στην Εκκλησία. Υπό έναν όρο: Να κρατά τους ραγιάδες σε υποταγή. Ακόμα, όταν ξέσπασε η επανάσταση του 21, ο σουλτάνος, έξαλλος, αποφάσισε γενική σφαγή όλων των Ελλήνων χριστιανών. Ευτυχώς παρενέβη ο Σεϊχ Ουλ Ισλάμ (ο πατριάρχης τους) και τον εμπόδισε. « Το κοράνι γράφει να σεβόμαστε τους λαούς της Βίβλου.»
Πάμε τώρα στο στρατιωτικό: Ο Λεωνίδας της Σπάρτης εστάλη στις Θερμοπύλες με εντολή να καθυστερήσει τον Ξέρξη και τον στρατό του μέχρι να βρουν χρόνο οι άλλοι Έλληνες να οργανώσουν την άμυνά τους. Πριν φύγει αποχαιρέτησε τη γυναίκα του και το γιο του.΄Ηξερε πού πήγαινε.
Εκεί, στις Θερμοπύλες, ο Ξέρξης του ζήτησε τα όπλα, την τιμή του πολεμιστή.
«Έλα να τα πάρεις!»
Δόξα και καμάρι για τους Έλληνες όλων των αιώνων. Ο Λεωνίδας έχει στρατό από 6700 άνδρες, 300 σπαρτιάτες και σύμμαχοι. Όταν τη δεύτερη μέρα της μάχης διαπίστωσε πως είχαν κυκλωθεί, ζήτησε από τους συμμάχους να φύγουν. Δεν έχει νόημα. Εμείς οι Σπαρτιάτες θα μείνουμε εδώ. « Οι νόμοι της Σπάρτης απαγορεύουν αυστηρά την παράδοση ή την εγκατάλειψη του πεδίου της μάχης.»
Έφυγαν όλοι εκτός από τους 700 Θεσπιείς, που έμειναν εκεί από φιλότιμο. Από τις ωραιότερες στιγμές της Ιστορίας της Ελλάδας. Αυτά, το 480 π.Χ. Ας δούμε τώρα τί έγινε στη μάχη της Πύλου και της Σφακτηρίας, λίγα χρόνια αργότερα, το 425.
Εποχή του Πελοποννησιακού πολέμου και οι Έλληνες αλληλοσφάζονται. Οι Αθηναίοι υπερτερούν στη θάλασσα, οι Σπαρτιάτες στην ξηρά. Για τον ένα ή άλλο λόγο και με τους διάφορους χειρισμούς – δεν γράφω αναλυτικά γιατί θα σας κουράσω- ένα τμήμα από 440 Σπαρτιάτες οπλίτες εγκλωβίστηκε στο μικρό νησάκι Σφακτηρία, ενώ οι Αθηναίοι με πέντε πλοία κατέλαβαν την Πύλο και την οχύρωσαν.
Η κατάσταση ήταν τραγική για τους Σπαρτιάτες, έστειλαν πρεσβεία στην Κυβέρνησή τους, τους 5 Εφόρους, και ρώτησαν αν πρέπει να δεχθούν τις προτάσεις των Αθηναίων για παράδοση. Οι Έφοροι απάντησαν: «Η απόφαση είναι δική σας, εφόσον δεν κάνετε κάτι ατιμωτικό.» Διπλωματική απάντηση, ωστόσο δεν είπαν « κόψτε το κεφάλι σας», όπως είπε το Συμβούλιο των στρατηγών στο Λιακατά.
Από τους 440 οπλίτες οι 292 συνελήφθηκαν και μεταφέρθηκαν στην Αθήνα αιχμάλωτοι. Απ’ αυτούς οι 120 ήσαν «όμοιοι», δηλαδή πολίτες Α’ κατηγορίας. Το γεγονός προκάλεσε κατάπληξη παντού, σχεδόν κανείς δεν το πίστευε «οι Σπαρτιάτες πολίτες δεν παραδίνονται, αυτοί εδώ είναι είλωτες και τους φέρανε στην Αθήνα οι Αθηναίοι για να καμαρώνουν.»
Αλλά τί έκανε, για την ακρίβεια τί ανάγκασε τους Έφορους στη Σπάρτη ν’αλλάξουν στάση; Το γεγονός είναι ότι εκείνη την εποχή η Σπάρτη έπασχε από ολιγανδρία, μετρούσε και τον τελευταίο Σπαρτιάτη «όμοιο» κι όλο πιο πολλοί της έλειπαν. Έτσι αναγκάσθηκε να συμβιβασθεί και να ελίσσεται. Ανάγκα γαρ και οι Θεοί πείθονται. Σύμφωνα με τη Μυθολογία των αρχαίων προγόνων μας, η θεά ανάγκη γεννήθηκε πριν απ' όλους τους άλλους θεούς.
Αχ, αυτοί οι αρχαίοι Έλληνες. Αποτυπώνουν την πραγματικότητα μ’ ένα τρόπο πολύ ποιητικό!
Μπορείτε να προμηθευτείτε την εφημερίδα στα περίπτερα του νομού
