Στην Πρωτοχριστιανική Εκκλησία και μέχρι τον τέταρτον αίώνα μ.Χ οι χριστιανοί γιόρταζαν την ίδια ημέρα τα Χριστούγεννα και τα Θεοφάνεια,τιμώντας επίσης την ίδια ημέρα την προσκύνηση του Χριστού από τους ποιμένες και τους Τρεις Μάγους. Μετά τον τέταρτον αιώνα μ.Χ καθιερώθηκε ιδιαίτερη γιορτή, η 25ην Δεκεμβρίου για την γέννηση του Χριστού και η 6ην Ίανουαρίου για τα Θεοφάνια ή Φώτα.
Τα Θεοφάνεια είναι η αρχαιότερη δεσποτική γιορτή μετά το Πάσχα και έχει δύο ονόματα: Θεοφάνεια ή Έπιφάνεια και Φώτα. Το όνομα Θεοφάνεια είναι το αρχαιότερο και έχει την αρχή του στον λόγον του Αποστόλου των Έθνών Παύλου: «Θεός έφανερώθη έν σαρκί» ( Α' Τίμ.). Το όνομα Έπιφάνεια έχει και αυτό την αρχή του στην επιστολή του Αποστόλου Παύλου προς Τίτον: «έπεφάνη ή χάρις τοΰ Θεοΰ ή σωτήριος πάσιν άνθρώποις».
Την 6ην Ίανουαρίου εορτάζουμε την Βάπτιση του Κυρίου, που συνδέθηκε νωρίς με το βάπτισμα τών πιστών μετά την κατήχησή τους. Το βάπτισμα αυτό, το όποίο λέγεται και «φώτισμα» έδωσε το δεύτερο όνομα στην εορτή «τα Φώτα». Για την βάπτιση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, κατά την οποία έγιναν τα Θεοφάνεια, η φανέρωση του Τριαδικού Θεού, μας αναφέρουν οι Ευαγγελιστές Ματθαίος , Μάρκος και Λουκάς.
Η Βάπτιση του Κυρίου μας από τον Ίωάννη είναι ένα γεγονός, το οποίο επισημοποιεί την δημόσια αναγνώριση και ύψωση του Ίησού στην μεσσιανική ιδιότητά Του. Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Ματθαίο, ο Ίησούς έρχεται από την Γαλιλαία στον Ίορδάνη ποταμό με σκοπό την συνάντηση του Ίωάννου ώστε «βαπτισθήναι ύπ' αύτοΰ». Με την ενέργεια αυτή ο Κύριός μας έπιθυμεί νά φανερώσει, ότι με δική του απόφαση έρχεται και υποτάσσσεται στο θέλημα του Πατρός και ταπεινά μετέχει στα ανθρώπινα. Ο Ιησούς βαπτίζεται και «εύθύς ανέβη από τοΰ ύδατος» χωρίς καμμία καθυστέρηση, διότι, όπως είναι γνωστόν σε όλες τις άλλλες βαπτίσεις παρουσιάζονταν καθυστερήσεις, αφού είχαμε αναφορά στη ζωή του βαπτιζομένου καί σχετική «δημόσια» εξομολόγηση. Το «εύθύς ανέβη από τοΰ ύδατος» τονίζεται από τους Ευαγγελιστές για να γίνει σαφής αντιδιαστολή απ’ όλες τις άλλες βαπτίσεις, τις οποίες έκανε ο Ιωάννης, αφού ο Κύριος ήταν αναμάρτητος, αλλά έγινε «αμνός τοΰ Θεοΰ», άνθρωπος, ο οποίος έπωμίσθη τας άμαρτίας όλων τών ανθρώπων. Αυτό το βάπτισμα στον Ιορδάνη «προτυπώνει» και προαναγγέλλει το άλλο «βάπτισμα» του Ίησού, το θυσιαστικόν του θανάτου Του πάνω στον Σταυρόν και την Ανάστασή Του, μέσω των οποίων πραγματοποιήθηκε η λύτρωση του κόσμου.
Ο Χριστός δεχόμενος το βάπτισμα ταυτίζεται με τους ανθρώπους, με όλους τους αμαρτωλούς ανεξαιρέτως. Ταυτίζεται με κάθε αμαρτωλό που χρειάζεται συγχώρηση, σωτηρία και αναγέννηση. Ταυτίζεται με όλους και με τον καθένα μας. Με το βάπτισμά Του δείχνει πως δεν ήρθε για να κρίνει ή να καταδικάσει, ούτε για να φέρει αντικειμενικούς νόμους και κανόνες, από το ύψος της τελειότητας και θεότητάς Του, αλλά για να ενωθεί μαζί μας έτσι, ώστε γινόμενος ένας από εμάς να μας καταστήσει μετόχους της τέλειας και αναμάρτητης ζωής Του.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Πατρώνος Γ, Η Ιστορική Πορεία του Ιησού, Από την Φάτνη ως τον Κενό Τάφο, Αθήνα 1997
Σμέμαν Α, Εορτολόγιο, Ετήσιος Εκκλησιαστικός Κύκλος, Αθήνα 2005
Τσουκάρας Ευάγγελος
Θεολόγος- Φιλόλογος
